Bọ trĩ hại măng cụt là một trong những loài côn trùng gây thiệt hại nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng trái, đồng thời làm giảm giá trị kinh tế cho bà con nông dân Việt Nam. Nếu không được kiểm soát kịp thời, bọ trĩ có thể làm suy giảm giá trị thương mại của trái, khiến măng cụt mất đi vẻ đẹp và hương vị đặc trưng vốn có. Việc nhận diện sớm, hiểu rõ đặc điểm của chúng và áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả là chìa khóa để bảo vệ vườn măng cụt khỏi sự tàn phá của loài này. Cùng cập nhật thêm kiến thức nông nghiệp tại N2 Agro.
I. Thông tin chung về bọ trĩ hại măng cụt
| Tiêu chí | Thông tin |
| Tên thường gọi | Bọ trĩ, bù lạch |
| Tên khoa học | Scirtothrips dorsalis hoặc tương tự |
| Gây hại trên cây | Măng cụt, xoài, cam, quýt, lúa |
Bọ trĩ hại măng cụt thường thuộc loài Scirtothrips dorsalis, một loại côn trùng nhỏ thuộc bộ Cánh tơ, phổ biến ở các vùng nhiệt đới như Việt Nam, đặc biệt ở Đồng bằng Sông Cửu Long và Đông Nam Bộ. Chúng tấn công lá non, hoa và trái, chích hút nhựa, gây sẹo, biến dạng và làm giảm chất lượng trái măng cụt đáng kể trong suốt quá trình phát triển. Bệnh phát triển mạnh vào mùa khô, nắng nóng, khi độ ẩm thấp, tạo điều kiện thuận lợi cho bọ trĩ sinh sôi. Hiểu rõ đặc điểm này giúp bà con chủ động phòng trừ, giảm thiểu thiệt hại cho vườn cây hiệu quả hơn.
II. Đặc điểm của bọ trĩ hại măng cụt
1. Hình thái
- Bọ trĩ trưởng thành dài 0,8-1 mm, thân mảnh, màu vàng cam đến nâu, cánh hẹp có lông tua, đẻ trứng nhỏ màu trắng đục trong mô lá hoặc vỏ trái non nhanh chóng.
- Ấu trùng nhỏ hơn, màu vàng nhạt, không cánh, di chuyển chậm, tập trung mặt dưới lá, chích hút nhựa, để lại sẹo trên vỏ trái măng cụt dễ nhận thấy.
2. Tập tính sinh học
- Bọ trĩ hoạt động mạnh vào sáng sớm hoặc chiều mát, đẻ 50-100 trứng/trái, ấu trùng nở sau 2-3 ngày, vòng đời 15-20 ngày, sinh sản nhanh trong điều kiện khô nóng kéo dài.
- Chúng ẩn dưới lá đài hoặc mặt dưới lá non, chích hút nhựa từ hoa, trái non, gây hại nặng nhất ở giai đoạn trái nhỏ (đường kính 2-4 cm), làm giảm giá trị thương phẩm.
III. Biểu hiện bọ trĩ hại măng cụt
1. Dấu hiệu trên cây
- Lá non cong queo, mặt dưới có đốm bạc hoặc xám, khô dần, rụng sớm, trái non xuất hiện sẹo lồi màu nâu quanh cuống, vỏ sần sùi, kém phát triển rõ rệt.
- Hoa bị khô, rụng hàng loạt, tỷ lệ đậu trái giảm, trái lớn bị sẹo vòng quanh cuống, mất thẩm mỹ, không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu hoặc bán giá cao.
2. Thời điểm xuất hiện
- Bọ trĩ phát triển mạnh từ tháng 12 đến tháng 5, trùng với mùa khô ở miền Nam, khi măng cụt ra hoa và đậu trái non, là giai đoạn dễ bị tấn công nhất.
- Vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng, gần khu vực khô hạn hoặc có cây bị nhiễm trước đó là nơi bọ trĩ sinh sôi, lan rộng nhanh nếu không kiểm soát kịp thời.
IV. Tác hại của bọ trĩ hại măng cụt
1. Ảnh hưởng đến cây
- Lá non rụng, cây giảm quang hợp, còi cọc, khả năng nuôi trái kém, nếu nặng, cây suy yếu dần, ảnh hưởng đến năng suất trong các vụ tiếp theo lâu dài.
- Trái bị sẹo, biến dạng, vỏ dày, cơm ít, dễ bị nấm hoặc vi khuẩn tấn công qua vết chích, làm giảm chất lượng và số lượng trái thu hoạch đáng kể.
2. Thiệt hại kinh tế
- Năng suất giảm 30-60%, trái mất giá trị thương mại, tăng chi phí xử lý sâu bệnh, làm giảm thu nhập và lợi nhuận dự kiến từ vườn măng cụt của bà con.
- Trái sần sùi, không xuất khẩu được, buộc phải bán giá thấp hoặc bỏ đi, gây mất vốn đầu tư, ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất dài hạn của nông dân.
V. Biện pháp phòng trừ bọ trĩ hại măng cụt
1. Phòng ngừa sâu
- Tỉa cành tạo tán thoáng, trồng cách nhau 6-8 m (200-250 cây/ha), phun nước áp lực mạnh lên tán cây mùa khô để giảm mật độ bọ trĩ trong vườn hiệu quả hơn.
- Treo bẫy dính vàng (1-2 bẫy/1000 m²), dọn sạch cỏ dại, trái rụng, vệ sinh vườn định kỳ để hạn chế nơi trú ngụ và sinh sản của bọ trĩ nhanh chóng.
2. Trị sâu
- Thu gom lá, trái nhiễm bọ trĩ, tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu, phun thuốc Spinetoram, Imidacloprid (0,2-0,3%) 2-3 lần, cách nhau 5-7 ngày khi sâu nhiều.
- Sử dụng chế phẩm sinh học như nấm Beauveria bassiana, kết hợp bón phân qua lá (Bo, Kẽm) để cây phục hồi, giảm nguồn sâu và tăng sức đề kháng tốt hơn.
VI. Lưu ý khi phòng trừ bọ trĩ hại măng cụt
- Thăm vườn hàng ngày, đặc biệt mùa khô, để phát hiện sớm dấu hiệu bọ trĩ trên lá, trái, xử lý ngay, tránh để sâu lan rộng ra cây khỏe trong vườn măng cụt.
- Luân phiên thuốc hóa học gốc khác nhau, tránh lạm dụng một loại, ghi chép thời điểm sâu xuất hiện để điều chỉnh biện pháp phòng trừ trong các vụ sau hiệu quả hơn.
Cùng N2 Agro đọc thêm: Bọ trĩ hại măng cụt tại đây!
Những câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để nhận biết sớm bọ trĩ trên măng cụt trước khi gây hại nghiêm trọng?
Kiểm tra mặt dưới lá non và trái nhỏ, chú ý các vết sẹo nhỏ hoặc lá cong bất thường, xử lý ngay để ngăn sâu lan rộng.
Yếu tố nào trong quản lý vườn khiến bọ trĩ dễ tấn công măng cụt?
Không bón phân cân đối, để đất quá khô hoặc thiếu nước tưới mùa khô tạo điều kiện thuận lợi cho bọ trĩ sinh sôi mạnh.
Có nên kết hợp nhiều biện pháp để kiểm soát bọ trĩ trên măng cụt không?
Có, phối hợp phun nước áp lực, dùng bẫy dính và thuốc trừ sâu giúp tăng hiệu quả phòng trừ, bảo vệ chất lượng trái tốt hơn.
Kết luận
Bọ trĩ hại măng cụt là mối nguy lớn, nhưng bà con hoàn toàn có thể kiểm soát nếu nắm rõ đặc điểm, biểu hiện và áp dụng biện pháp phòng trừ đúng kỹ thuật trong suốt quá trình canh tác. Việc phòng ngừa kết hợp xử lý kịp thời không chỉ bảo vệ cây mà còn đảm bảo năng suất, chất lượng trái, duy trì giá trị kinh tế ổn định từ vườn măng cụt lâu dài. Điều này đòi hỏi sự kiên trì và chú trọng từ khâu quản lý đến điều trị sâu hại. Cùng đọc thêm nhiều bài viết tại website N2 Agro
