Kỹ thuật trồng cam là một hoạt động nông nghiệp phổ biến, mang lại giá trị kinh tế cao nếu được thực hiện đúng kỹ thuật. Cam không chỉ cung cấp trái cây giàu dinh dưỡng mà còn có thể trồng trên nhiều loại đất và khí hậu khác nhau. Bài viết này N2 Agro cung cấp hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật trồng cam, từ chọn giống, chuẩn bị đất, đến chăm sóc và thu hoạch, giúp người nông dân đạt năng suất cao và chất lượng quả tốt.
I. Tổng quan về cây cam
- Tên khoa học: Citrus sinensis (cam ngọt), Citrus reticulata (cam quýt), thuộc họ Cam chanh (Rutaceae).
- Đặc điểm sinh học:
- Cây thân gỗ, cao 3-10 m, tán rộng 2-5 m, lá xanh đậm, hoa trắng thơm.
- Thích hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, nhiệt độ tối ưu 23-30°C, lượng mưa 1.200-2.000 mm/năm.
- Rễ phát triển mạnh, tập trung ở tầng đất 0-40 cm, nhạy cảm với ngập úng.
- Thời gian khai thác: Cây cho trái sau 2-3 năm (ghép cành), năng suất cao từ năm 5-15, tuổi thọ kinh tế 20-30 năm.
- Loại đất phù hợp: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, pH 5.5-6.5, giàu hữu cơ.
II. Kỹ thuật trồng cam
1. Chọn giống
- Giống phổ biến:
- Cam sành: Vỏ xanh, chua ngọt, năng suất cao, phổ biến ở Đồng bằng sông Cửu Long.
- Cam Xoàn: Vỏ mỏng, ngọt, thơm, thích hợp ở miền Đông Nam Bộ.
- Cam đường Canh: Ngọt, ít hạt, phù hợp miền Bắc và Tây Nguyên.
- Cam Vinh: Ngọt thanh, chất lượng cao, nổi tiếng ở Nghệ An.
- Cam Valencia, Hamlin: Ngọt, nhiều nước, phù hợp xuất khẩu.
- Tiêu chí chọn giống:
- Sạch bệnh, đặc biệt không nhiễm virus Tristeza, vi khuẩn Huanglongbing (vàng lá gân xanh).
- Mua từ vườn ươm uy tín, có chứng nhận giống.
- Cây ghép khỏe, cao 40-60 cm, thân thẳng, lá xanh, rễ phát triển tốt.
2. Chuẩn bị đất và hố trồng
- Thời vụ trồng:
- Miền Bắc: Tháng 2-4 (đầu mùa mưa), hoặc tháng 9-10 (cuối mùa mưa).
- Miền Nam: Tháng 5-7 (đầu mùa mưa).
- Chọn đất: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, độ dốc <15°, pH 5.5-6.5. Tránh đất ngập úng, đất phèn nặng, hoặc đất nhiễm mặn.
- Xử lý đất: Cày xới, làm sạch cỏ dại, phơi đất 2-3 tuần để diệt mầm bệnh. Bón vôi bột (1-2 tấn/ha) để khử phèn, nâng pH, và diệt nấm. Đào rãnh thoát nước (rộng 30-40 cm, sâu 40-50 cm) ở vườn thấp để tránh ngập.
- Đào hố trồng:
- Kích thước: 60x60x60 cm (dài x rộng x sâu), khoảng cách 4-5 m giữa các cây.
- Bón lót mỗi hố: 10-15 kg phân chuồng hoai mục + 0.5 kg lân + 0.2 kg kali + 0.5 kg vôi bột, trộn đều với đất mặt, để 15-20 ngày trước khi trồng.
3. Kỹ thuật trồng
- Chuẩn bị cây giống: Ngâm bầu cây trong dung dịch thuốc trừ nấm (Ridomil Gold 0.1%) 5-10 phút để diệt nấm. Cắt bỏ lá già, rễ con thừa, giữ bầu đất nguyên vẹn.
- Trồng cây: Đặt bầu cây vào giữa hố, mặt bầu ngang hoặc cao hơn mặt đất 2-3 cm để tránh nước đọng. Lấp đất nhẹ, nén chặt, tưới nước giữ ẩm ngay sau trồng. Cắm cọc chống, buộc cây để tránh gió làm nghiêng gốc.
- Che phủ: Dùng rơm, cỏ khô, hoặc màng phủ che gốc để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại. Che bóng 30-50% cho cây con trong 1-2 tháng đầu (dùng lưới hoặc lá dừa).
4. Chăm sóc cây cam
- Tưới nước:
- Tưới đều, giữ độ ẩm đất 60-70%, đặc biệt trong 6 tháng đầu và giai đoạn ra hoa, đậu quả.
- Mùa khô: Tưới 2-3 ngày/lần (10-20 lít/cây). Mùa mưa: Thoát nước kịp thời.
- Sử dụng tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh để tiết kiệm nước và tránh úng rễ.
- Bón phân:
- Cây con (1-2 năm): Tháng 1-2 lần, dùng phân NPK 16-16-8 (50-100 g/cây/lần) hoặc phân hữu cơ vi sinh (0.5-1 kg/cây). Phun phân bón lá (Grow More, Combi) 10-15 ngày/lần để kích thích ra lá, rễ.
- Cây kinh doanh (3 năm trở lên):
- Đợt 1 (sau thu hoạch, tháng 1-2): 10-15 kg phân chuồng + 0.5 kg NPK 20-10-10/cây.
- Đợt 2 (trước ra hoa, tháng 3-4): 0.3 kg NPK 16-12-8 + 0.2 kg lân/cây.
- Đợt 3 (đậu quả, tháng 6-7): 0.4 kg NPK 15-5-20 + 0.2 kg kali/cây.
- Đợt 4 (nuôi quả, tháng 9-10): 0.3 kg NPK 13-13-21 + phân bón lá vi lượng (Bo, Zn).
Cách bón: Rải phân cách gốc 50-100 cm, xới nhẹ, tưới nước để phân ngấm.
- Tỉa cành, tạo tán:
- Cây con: Tỉa cành sát gốc, cành vượt, giữ 3-4 cành cấp 1 cách đều, tạo tán tròn.
- Cây trưởng thành: Tỉa cành khô, cành bệnh, cành sâu bên trong tán sau mỗi vụ thu hoạch. Tỉa quả: Loại bỏ quả nhỏ, dị dạng, giữ 1-2 quả/chùm để quả to, đều.
- Phòng trừ cỏ dại: Làm cỏ thủ công hoặc dùng thuốc diệt cỏ (Glyphosate 0.1%) cách gốc 1 m. Trồng xen cỏ Stylo hoặc đậu để che phủ đất, giảm xói mòn.
5. Phòng trừ sâu bệnh
- Sâu hại chính:
- Sâu đục thân, đục cành (Zeuzera coffeae): Phun Karate 2.5EC (0.1%) hoặc tiêm thuốc (Actara 25WG) vào lỗ đục.
- Rầy chích hút (Diaphorina citri): Dùng Confidor 100SL (0.1%) hoặc Trebon 10EC (0.2%).
- Sâu vẽ bùa (Phyllocnistis citrella): Phun Admire 200OD (0.1%) khi lá non xuất hiện.
- Bệnh hại chính:
- Bệnh vàng lá gân xanh (Huanglongbing): Do vi khuẩn Candidatus Liberibacter, lây qua rầy chích hút. Triệu chứng: Lá vàng, gân xanh, quả méo, chua, rụng sớm. Xử lý: Nhổ bỏ cây bệnh, tiêu hủy, phun diệt rầy (Imidacloprid 0.1%), trồng giống sạch bệnh.
- Bệnh thán thư (Colletotrichum gloeosporioides): Đốm nâu đen trên lá, quả. Xử lý: Phun Ridomil Gold 68WG (0.2%) hoặc Daconil 75WP (0.2%).
- Bệnh chảy gôm (Phytophthora spp.): Thối rễ, chảy nhựa ở gốc. Xử lý: Thoát nước tốt, tưới Aliette 800WG (0.2%) quanh gốc.
- Bệnh đốm lá (Cercospora citri): Đốm nâu trên lá, quả. Xử lý: Phun Copper B 75WP (0.2%) hoặc Score 250EC (0.1%).
- Quản lý tổng hợp (IPM):
- Thăm vườn thường xuyên, đặc biệt trong mùa mưa và khi ra lá non.
- Sử dụng bẫy dính vàng (5-10 bẫy/500 m²) để kiểm soát rầy, bọ trĩ.
- Bón Trichoderma spp. (TRICÔ-ĐHCT, 200 g/200 lít nước) để diệt nấm đất.
- Luân phiên thuốc (Abamectin, Nitenpyram) để tránh kháng thuốc.
6. Thu hoạch
- Thời điểm: Thu hoạch khi quả chín (vỏ chuyển vàng, cam ngọt đạt 8-10% đường), khoảng 6-9 tháng sau đậu quả, tùy giống.
- Cách thu hoạch: Dùng kéo cắt quả kèm cuống ngắn (0.5 cm), tránh làm rụng lá hoặc cành. Thu vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng nóng để quả không mất nước. Phân loại quả: Loại 1 (to, đẹp) để xuất khẩu, loại 2 (nhỏ, trầy nhẹ) bán nội địa.
- Bảo quản: Rửa quả, lau khô, bọc giấy hoặc túi lưới, bảo quản ở 5-7°C, độ ẩm 90% (giữ được 2-3 tháng). Không xếp chồng cao, tránh dập quả.
III. Lưu ý quan trọng khi trồng cam
- Chọn giống sạch bệnh: Virus Tristeza và vi khuẩn Huanglongbing không có thuốc trị, cần mua giống từ cơ sở uy tín.
- Thoát nước tốt: Cam rất nhạy với ngập úng, cần thiết kế rãnh thoát nước và lên luống cao.
- Bón phân cân đối: Thừa đạm làm cây yếu, dễ nhiễm bệnh; thiếu vi lượng gây vàng lá, rụng quả.
- Phòng bệnh sớm: Diệt rầy chích hút ngay từ đầu vụ để cắt đường lây virus vàng lá gân xanh.
- Ghi chép: Lưu lịch bón phân, phun thuốc, và sâu bệnh để điều chỉnh kỹ thuật chăm sóc.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Tại sao cây cam ra hoa nhưng không đậu quả?
- Nguyên nhân: Thiếu dinh dưỡng (Bo, Zn), thời tiết bất lợi (mưa nhiều, nhiệt độ cao), hoặc sâu bệnh (rầy, thán thư).
- Xử lý: Phun phân bón lá (Bo, Zn), giữ ẩm ổn định, diệt côn trùng chích hút.
2. Làm thế nào để nhận biết cam sạch bệnh khi mua giống?
Chọn cây lá xanh, không vàng, không xoăn, thân thẳng, rễ khỏe. Yêu cầu giấy chứng nhận sạch bệnh từ vườn ươm.
3. Có thể trồng cam trên đất phèn không?
Có, nhưng cần xử lý đất bằng vôi bột (2-3 tấn/ha), bón phân hữu cơ, và duy trì pH 5.5-6.5. Đào rãnh thoát nước sâu để tránh ngập.
4. Khi nào nên thay thế vườn cam già cỗi?
Khi cây trên 15-20 năm, năng suất giảm, sâu bệnh nhiều, cần thay thế. Trước khi trồng mới, xử lý đất bằng vôi và Trichoderma, nghỉ đất 1-2 năm.
Kết luận
Trồng cam đòi hỏi kỹ thuật cẩn thận từ khâu chọn giống, chuẩn bị đất, đến chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh. Việc chọn giống sạch bệnh, đảm bảo đất tơi xốp, thoát nước tốt, bón phân cân đối, và kiểm soát rầy chích hút là yếu tố then chốt để đạt năng suất cao. Với các biện pháp quản lý tổng hợp, người nông dân có thể trồng cam thành công, thu hoạch quả chất lượng, và tối ưu hóa lợi nhuận.
