Sâu hại quả Sầu riêng

Sâu hại quả sầu riêng là vấn đề nghiêm trọng, làm giảm chất lượng và năng suất quả, ảnh hưởng đến giá trị xuất khẩu. Sâu đục quả, chích hút làm quả sần sùi, thối, rụng sớm, gây thiệt hại kinh tế lớn nếu không kiểm soát kịp thời. Bài viết này N2 Agro cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, và các biện pháp phòng trừ sâu hại quả hiệu quả để bảo vệ vườn sầu riêng.

I. Tổng quan về sâu hại quả sầu riêng

1. Tác nhân gây hại sâu hại quả sầu riêng

Sâu hại quả sầu riêng do các yếu tố sau:

• Côn trùng:
  • Hypothenemus hampei (sâu đục quả): Đục vào quả non, làm quả thối, rụng sớm.
  • Thrips spp. (bọ trĩ): Chích hút quả non, làm sần sùi, méo mó.
  • Rầy mềm (Aphis gossypii): Hút nhựa, làm quả yếu, tạo điều kiện cho sâu khác tấn công.
• Nấm phụ:
  • Phytophthora palmivora: Gây thối quả, xâm nhập qua vết đục của sâu.
  • Fusarium oxysporum: Gây thối nhũn quả, đặc biệt ở quả bị sâu hại.
• Vi khuẩn:
  • Erwinia carotovora: Gây thối ướt quả, làm quả mềm, có mùi hôi.
• Yếu tố khác:
  • Đất thiếu kali, bón thừa đạm (ure >50 kg/ha), làm quả yếu, dễ bị sâu tấn công.
  • Tàn dư cây trồng, cỏ dại không vệ sinh, tạo nơi trú ẩn cho sâu.
  • Mùa mưa (tháng 5-10) làm quả thối nhanh sau khi bị sâu đục.

2. Điều kiện phát sinh

• Thời tiết:
  • Nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm >80%, đặc biệt trong mùa mưa (tháng 5-10), tạo điều kiện cho sâu sinh sản và nấm, vi khuẩn phát triển.
  • Mùa khô (tháng 1-4) làm cây yếu, quả non dễ bị bọ trĩ chích hút.
• Vườn sầu riêng:
  • Vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng, tạo nơi trú ẩn cho sâu và nấm.
  • Đất chua (pH <5), thiếu kali, hoặc bón thừa đạm, làm quả non yếu, thu hút sâu.
  • Trồng liên tục trên đất nhiễm sâu, không vệ sinh tàn dư, làm sâu tồn tại qua nhiều vụ.
• Lây lan:
  • Qua sâu trưởng thành di chuyển giữa các cây, đẻ trứng trên quả non.
  • Qua gió, nước tưới, hoặc dụng cụ làm vườn mang tàn dư quả nhiễm sâu.
  • Qua cây ký chủ khác (mít, xoài) trồng xen hoặc gần vườn sầu riêng, đặc biệt ở Tiền Giang, Lâm Đồng.

3. Triệu chứng nhận biết

• Trên quả:
  • Quả non có lỗ đục nhỏ (do Hypothenemus hampei), bên trong thối, có mùn cưa hoặc phân sâu.
  • Quả sần sùi, có đốm nâu hoặc đen (do bọ trĩ chích), dễ thối (do nấm Phytophthora).
  • Quả mềm, có mùi hôi, thối ướt (do vi khuẩn Erwinia), rụng sớm.
• Trên cây:
  • Cây còi cọc, lá vàng nếu quả rụng nhiều, đặc biệt ở giai đoạn nuôi quả (90-120 ngày sau đậu hoa).
  • Ngọn cây yếu, tỷ lệ quả đạt thấp, năng suất giảm.
• Trên đất:
  • Tàn dư quả nhiễm sâu, đất ẩm ướt, tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn phát triển.
• Giai đoạn nặng:
  • Quả rụng 50-70%, năng suất giảm 30-50%.
  • Một vụ ở Lâm Đồng (2023) ghi nhận 60% vườn sầu riêng bị sâu hại quả, năng suất giảm từ 15 tấn/ha xuống 7 tấn/ha.
• Lưu ý: Triệu chứng dễ nhầm với thối quả do nấm hoặc thiếu dinh dưỡng. Cần kiểm tra lỗ đục và sâu trong quả để xác định chính xác.

4. Tác hại

• Trực tiếp:
  • Giảm 30-50% năng suất do quả rụng sớm, thối, hoặc kém chất lượng.
  • Giá trị xuất khẩu giảm, đặc biệt với thị trường Trung Quốc, EU.
• Gián tiếp:
  • Vết đục của sâu tạo điều kiện cho nấm (Phytophthora, Fusarium) và vi khuẩn (Erwinia) xâm nhập, gây thối quả.
  • Tăng chi phí xử lý thuốc bảo vệ thực vật, tái canh tác, và chăm sóc.
  • Sâu lây lan nhanh, gây hại cả vườn hoặc cây lân cận (mít, xoài).
• Kinh tế:
  • Ở Tiền Giang, Lâm Đồng, sâu hại quả gây thiệt hại hàng tỷ đồng mỗi vụ.
  • Một vụ ở Tiền Giang (2023) ghi nhận nông dân mất 50% thu nhập do quả thối, rụng sớm.

II. Biện pháp phòng trừ sâu hại quả sầu riêng

1. Biện pháp canh tác

• Chọn giống:
  • Sử dụng giống sầu riêng kháng sâu như Monthong, Ri6.
  • Xử lý cây giống bằng thuốc trừ nấm (Mancozeb 2 g/kg đất) để giảm nguy cơ nấm phụ.
• Vệ sinh đồng ruộng:
  • Thu gom, tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu với vôi bột 1 kg/m²) tàn dư quả, lá nhiễm sâu để loại bỏ trứng và ấu trùng.
  • Cày xới, phơi ải đất 2-3 tuần trước khi trồng để tiêu diệt sâu trong đất.
• Bọc quả:
  • Bọc quả non bằng túi nylon ngay sau đậu quả để bảo vệ khỏi sâu đục và bọ trĩ.
• Bón phân cân đối:
  • Sử dụng NPK 15-5-20 (0.5 kg/cây), hạn chế ure (<50 kg/ha) để tránh quả yếu, thu hút sâu.
  • Bón kali (0.3 kg/cây) để tăng sức đề kháng cho quả.

2. Biện pháp sinh học

• Thiên địch:
  • Bảo vệ thiên địch như ong ký sinh (Trichogramma spp.), bọ rùa (Coccinella septempunctata), chuyên ăn trứng và sâu non.
  • Thả ong Trichogramma (100.000 con/0.4 ha, 3-4 lần, cách nhau 7-10 ngày) để tiêu diệt trứng sâu.
• Chế phẩm sinh học:
  • Sử dụng chế phẩm chứa Beauveria bassiana (200 g/200 lít nước, phun 10-14 ngày/lần): Diệt sâu đục quả, bọ trĩ.
  • Sử dụng chế phẩm chứa Bacillus thuringiensis (250 ml/400 lít nước, phun 7-10 ngày/lần): Diệt sâu non, hiệu quả 70% sau 2 lần phun.
  • Sử dụng phân hữu cơ vi sinh chứa Trichoderma spp. (200-300 g/200 lít nước, tưới gốc): Ức chế nấm Phytophthora.
• Phân hữu cơ vi sinh:
  • Bón 5-10 tấn/ha phân chuồng hoai mục kết hợp vi sinh Trichoderma spp. để cải thiện đất, tăng sức khỏe cây.

3. Biện pháp thủ công

• Kiểm tra định kỳ:
  • Thăm vườn 3-5 ngày/lần, đặc biệt trong giai đoạn nuôi quả, để phát hiện lỗ đục, quả sần sùi.
  • Quan sát quả non và đất để kiểm tra sâu và nấm.
• Loại bỏ quả bệnh:
  • Cắt bỏ quả nhiễm sâu (có lỗ đục, thối), cho vào bao nylon, tiêu hủy (đốt hoặc chôn với vôi bột).
• Bẫy côn trùng:
  • Đặt bẫy dính vàng (5-10 bẫy/500 m²) để bắt bọ trĩ, rầy mềm.
  • Sử dụng bẫy đèn ban đêm để thu hút sâu trưởng thành, giảm mật độ đẻ trứng.
• Tỉa cành:
  • Tỉa cành yếu, lá già để vườn thông thoáng, giảm nơi trú ẩn của sâu.

4. Biện pháp hóa học

• Thời điểm phun:
  • Phòng ngừa: Phun khi quả non hình thành (30-60 ngày sau đậu hoa), định kỳ 10-15 ngày/lần.
  • Trị sâu: Khi phát hiện 5-10% quả có lỗ đục, phun 2-3 lần, cách nhau 5-7 ngày, vào chiều mát.
• Hoạt chất:
  • Sử dụng sản phẩm chứa abamectin (0.1%, 200 ml/200 lít nước): Diệt sâu đục quả, bọ trĩ.
  • Sử dụng sản phẩm chứa cypermethrin (0.1%, 150 ml/200 lít nước): Kiểm soát sâu và côn trùng phụ.
  • Sử dụng sản phẩm chứa spinosad (0.1%, 100 ml/200 lít nước): Ít độc với thiên địch, phù hợp cho sầu riêng xuất khẩu.
• Lưu ý:
  • Luân phiên hoạt chất (abamectin tuần 1, cypermethrin tuần 3) để tránh sâu kháng thuốc.
  • Phun ướt đều quả non và ngọn cây, nơi sâu tập trung.
  • Tuân thủ thời gian cách ly 7-14 ngày trước thu hoạch để đảm bảo an toàn thực phẩm.
  • Hạn chế lạm dụng thuốc hóa học để bảo vệ thiên địch và môi trường.

III. Lưu ý khi phòng trừ sâu hại quả Sầu riêng

• Phát hiện sớm: Quan sát quả non thường xuyên để xử lý ngay khi thấy lỗ đục hoặc sần sùi.
• Ưu tiên sinh học: Sử dụng chế phẩm chứa Beauveria bassiana, Bacillus thuringiensis để giảm phụ thuộc thuốc hóa học.
• Kiểm soát côn trùng phụ: Diệt bọ trĩ, rầy mềm từ đầu vụ để giảm áp lực lên quả.
• Vệ sinh dụng cụ: Khử trùng kéo, dao bằng cồn 70% để tránh lây lan sâu, nấm.
• Ghi chép: Lưu lại lịch phun thuốc, loại chế phẩm, và kết quả để điều chỉnh phù hợp.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Làm thế nào để nhận biết sâu hại quả sầu riêng?

Kiểm tra quả non có lỗ đục, sần sùi, hoặc thối. Quan sát sâu nhỏ hoặc mùn cưa trong quả để xác định.

Sâu hại quả có lây lan không?

Có, qua sâu trưởng thành, gió, hoặc dụng cụ làm vườn. Bọc quả và vệ sinh vườn giúp hạn chế lây lan.

Có thể diệt sâu hại quả mà không dùng thuốc hóa học không?

Có, dùng chế phẩm chứa Beauveria bassiana, ong Trichogramma, và bọc quả non hiệu quả.

Xem thêm: Sâu Đục Trái Hại Sầu Riêng

Kết luận

Sâu hại quả sầu riêng, do Hypothenemus hampei, bọ trĩ (Thrips spp.), và nấm (Phytophthora palmivora), là mối đe dọa lớn ở Tiền Giang, Lâm Đồng, làm quả thối, rụng sớm, giảm năng suất. Kết hợp biện pháp canh tác (vệ sinh vườn, bọc quả, bón phân cân đối), sinh học (chế phẩm chứa Beauveria bassiana, Bacillus thuringiensis), thủ công (bẫy dính, loại bỏ quả bệnh), và hóa học (sản phẩm chứa abamectin, spinosad) giúp kiểm soát sâu hiệu quả. Phát hiện sớm, ưu tiên sinh học, và bọc quả là chìa khóa để bảo vệ sầu riêng. Với kỹ thuật khoa học, nông dân có thể đảm bảo chất lượng quả, duy trì canh tác bền vững.

Xem thêm tại Website N2 Agro