Xử lý đất trồng chôm chôm là bước quan trọng giúp cây phát triển khỏe mạnh, tăng năng suất và chất lượng quả, đồng thời giảm thiểu sâu bệnh và các vấn đề về đất. Chôm chôm là cây ăn quả nhiệt đới được ưa chuộng nhờ quả ngọt, mọng nước và giá trị kinh tế cao. Để đất đáp ứng yêu cầu sinh trưởng của cây, bà con cần hiểu rõ đặc điểm đất phù hợp, các bước xử lý đất và kỹ thuật cải tạo đất trước khi trồng. Bài viết dưới đây cung cấp hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật xử lý đất trồng chôm chôm, giúp bà con đạt được vụ mùa năng suất và bền vững. Cùng đọc thêm nhiều bài viết kỹ thuật tại N2 Agro
I. Tổng quan về cây chôm chôm
- Tên khoa học: Nephelium lappaceum (họ Bồ hòn – Sapindaceae).
- Nguồn gốc: Đông Nam Á, phổ biến ở Việt Nam, Thái Lan, Malaysia.
- Đặc điểm sinh thái: Thích hợp nhiệt độ 22-35°C, độ ẩm 75-85%, đất tơi xốp, giàu mùn, pH 5.0-6.5, thoát nước tốt.
- Thời gian ra quả: 3-5 năm (ghép cành), 5-7 năm (trồng từ hạt).
Chôm chôm là cây thân gỗ, cao 10-20 m, rễ cọc sâu, thích hợp trồng trên đất phù sa, đất thịt nhẹ, hoặc đất đỏ bazan. Cây cần đất giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt để tránh úng rễ, đặc biệt trong mùa mưa. Xử lý đất đúng kỹ thuật giúp cây bén rễ nhanh, sinh trưởng mạnh và cho năng suất ổn định.
II. Yêu cầu về đất trồng chôm chôm
1. Đặc điểm đất phù hợp
- Loại đất: Đất phù sa ven sông, đất thịt nhẹ, đất đỏ bazan, đất cát pha, giàu mùn hữu cơ.
- Độ pH: 5.0-6.5 (đất hơi chua). Đất quá chua (pH < 4.5) hoặc kiềm (pH > 7.0) cần cải tạo trước khi trồng.
- Độ tơi xốp: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, không nén chặt, đảm bảo rễ cây hô hấp và phát triển.
- Độ sâu tầng đất: Tầng đất canh tác sâu ít nhất 60-80 cm, mực nước ngầm dưới 1 m để tránh ngập úng.
- Dinh dưỡng: Đất giàu hữu cơ, kali, lân, và vi lượng (Bo, Zn, Ca).
2. Điều kiện bất lợi cần xử lý
- Đất chua: Phổ biến ở vùng đất phèn, đất bạc màu, làm cây còi cọc, khó hấp thụ dinh dưỡng.
- Đất úng: Đất thấp trũng, thoát nước kém, dễ gây thối rễ, chết cây.
- Đất nghèo dinh dưỡng: Đất cát, đất trồng liên tục không bón phân, thiếu hữu cơ, làm cây sinh trưởng kém.
- Đất nhiễm mầm bệnh: Đất chứa nấm (Phytophthora, Fusarium), tuyến trùng, hoặc côn trùng gây hại từ vụ trước.
Xử lý đất trước khi trồng giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng độ phì nhiêu, loại bỏ mầm bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho cây chôm chôm phát triển.
III. Kỹ thuật xử lý đất trồng chôm chôm
1. Đánh giá hiện trạng đất
- Lấy mẫu đất: Thu thập mẫu đất ở độ sâu 0-30 cm và 30-60 cm tại 5-7 điểm trong vườn (đường chéo hoặc chữ Z). Trộn đều, gửi phân tích tại các trung tâm nông nghiệp để xác định pH, dinh dưỡng, và mầm bệnh.
- Quan sát thực địa: Kiểm tra độ thoát nước, mực nước ngầm, tàn dư cây trồng, cỏ dại, và dấu hiệu sâu bệnh (tuyến trùng, nấm).
- Xác định vấn đề: Đất chua, úng, nghèo dinh dưỡng, hoặc nhiễm mầm bệnh cần xử lý riêng biệt.
2. Dọn dẹp và vệ sinh đất
- Loại bỏ cỏ dại và tàn dư: Phát quang cỏ dại, rễ cây cũ, tàn dư thực vật từ vụ trước. Thu gom và tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu với vôi bột) để loại bỏ nguồn sâu bệnh.
- Cày xới đất: Cày sâu 30-50 cm để làm tơi xốp đất, phá tầng đế cày, lật tàn dư sâu dưới đất lên để phân hủy. Phơi đất 15-30 ngày (mùa nắng) để diệt nấm, tuyến trùng, và côn trùng.
- Ngâm nước (nếu cần): Đối với đất phèn, ngâm nước 10-15 ngày, sau đó xả phèn 2-3 lần để giảm độ chua và độc tố (Fe²⁺, Al³⁺).
3. Cải tạo độ pH và cấu trúc đất
- Đất chua (pH < 5.0):
- Rắc vôi bột (dolomite, vôi nông nghiệp) với liều lượng 500-1.500 kg/ha, tùy mức độ chua (phân tích mẫu đất).
- Trộn đều vôi vào đất, tưới ẩm, để 7-10 ngày trước khi trồng. Kiểm tra pH lại sau 2 tuần, đảm bảo pH đạt 5.0-6.5.
- Đất úng, thoát nước kém:
- Đào hệ thống mương thoát nước (rộng 40-50 cm, sâu 50-60 cm) quanh vườn và giữa các luống.
- Lên luống cao 40-60 cm, rộng 1-1.5 m, hoặc làm mô trồng (cao 50 cm, đường kính 80-100 cm) ở vùng thấp trũng.
- Đất nghèo hữu cơ:
- Bón phân hữu cơ hoai mục (phân bò, phân gà, phân trùn quế) với liều lượng 10-20 tấn/ha hoặc 2-3 kg/hố.
- Trộn thêm xơ dừa, trấu hun, hoặc lá cây mục để tăng độ tơi xốp và giữ ẩm.
4. Xử lý mầm bệnh và sâu hại trong đất
- Khử trùng đất:
- Rắc vôi bột (500-1.000 kg/ha) hoặc phun thuốc trừ nấm (Aliette 80WP, 20 g/10 lít nước) để diệt nấm Phytophthora, Fusarium.
- Tưới dung dịch Trichoderma harzianum (1-2 kg/1.000 m²) hoặc BS09 – Ryzen (20 ml/16 lít nước) để ức chế nấm bệnh và tuyến trùng.
- Xử lý tuyến trùng:
- Phun thuốc trừ tuyến trùng (Biopro 4.5SL, 1-2 lít/ha) hoặc bón phân hữu cơ vi sinh có chứa Paecilomyces lilacinus (2-3 kg/hố).
- Trồng xen cây xua đuổi tuyến trùng (cúc vạn thọ, hành, tỏi) quanh vườn.
- Phơi ải đất: Phơi đất 15-30 ngày dưới nắng để diệt trứng côn trùng, hạch nấm, và vi khuẩn.
5. Bón lót và chuẩn bị hố trồng
- Đào hố:
- Kích thước hố: 60x60x60 cm (đất tốt) hoặc 80x80x80 cm (đất xấu). Khoảng cách cây 6-8 m (100-150 cây/ha).
- Đào hố trước khi trồng 1-2 tháng, xếp lớp đất mặt và đất đáy riêng để trộn phân.
- Bón lót:
- Mỗi hố bón 10-15 kg phân hữu cơ hoai mục, 0.5-1 kg super lân, 0.2-0.3 kg kali clorua, 1-2 kg vôi bột.
- Trộn thêm 1-2 kg Trichoderma spp. hoặc Bacillus subtilis để tăng vi sinh vật có lợi.
- Trộn đều phân với đất mặt, lấp hố, tưới ẩm, để 15-30 ngày trước khi trồng.
- Phủ màng nông nghiệp: Phủ màng PE hoặc màng sinh học quanh hố để hạn chế cỏ dại, giữ ẩm, và giảm xói mòn.
IV. Kỹ thuật cải tạo đất cho vườn chôm chôm lâu năm
1. Đánh giá đất vườn cũ
- Kiểm tra pH, dinh dưỡng, và mầm bệnh bằng cách lấy mẫu đất phân tích.
- Quan sát cây: Nếu cây còi cọc, lá vàng, quả nhỏ, năng suất thấp, đất có thể bị thoái hóa, thiếu dinh dưỡng, hoặc nhiễm mầm bệnh.
2. Cải tạo đất
- Bón bổ sung hữu cơ: Bón 20-30 kg phân hữu cơ hoai mục/cây/năm, kết hợp 1-2 kg Trichoderma spp. để cải thiện độ phì nhiêu.
- Điều chỉnh pH: Rắc vôi bột (0.5-1 kg/cây) quanh gốc, cách thân 1-1.5 m, tưới ẩm để trung hòa độ chua.
- Tăng vi sinh vật: Tưới BS09 – Ryzen (20 ml/16 lít nước) hoặc EM1 (1 lít/200 lít nước) định kỳ 2-3 tháng/lần để kích thích vi sinh vật có lợi.
- Cải thiện thoát nước: Đào mương bổ sung hoặc nạo vét mương cũ, lên lại mô trồng nếu đất bị xói mòn.
- Phủ gốc: Tủ gốc bằng rơm rạ, cỏ khô, hoặc lá khô (dày 10-15 cm) để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại, và tăng hữu cơ.
3. Phòng trừ sâu bệnh
- Phun thuốc trừ nấm (Ridomil Gold 68WG, 20 g/16 lít) hoặc vi sinh (Metarhizium anisopliae, 20 ml/16 lít) để diệt nấm và côn trùng trong đất.
- Bón thuốc trừ tuyến trùng (Biopro 4.5SL, 10 ml/cây) quanh gốc nếu phát hiện rễ bị sưng, u cục.
V. Lưu ý khi xử lý đất trồng chôm chôm
- Thời điểm xử lý đất: Thực hiện trước mùa mưa (tháng 3-4 ở Nam Bộ, tháng 7-8 ở Trung Bộ) để đất ổn định trước khi trồng.
- Nguồn phân và thuốc: Mua phân hữu cơ, vôi bột, và thuốc bảo vệ thực vật tại các cửa hàng uy tín, có nhãn mác rõ ràng.
- Kiểm tra đất định kỳ: Phân tích đất mỗi 2-3 năm để điều chỉnh pH, dinh dưỡng, và phòng trừ mầm bệnh.
- Phòng ngập úng: Trồng cây chắn gió (keo dậu, muồng) và duy trì hệ thống mương thoát nước để bảo vệ cây trong mùa mưa.
- Chăm sóc sau trồng:
- Tưới nước 2-3 lần/tuần (20-30 lít/cây) trong 2 tháng đầu.
- Bón phân NPK 16-16-8 (50-100 g/cây/tháng) sau trồng 1 tháng để cây bén rễ.
- Phun thuốc sinh học (BS09 – Ryzen, 5 g/10 lít) định kỳ để tăng sức đề kháng.
Cùng N2 Agro đọc thêm: Kỹ thuật xử lý cây trồng chôm chôm tại đây!
Những câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để xác định thời điểm tốt nhất trong năm để xử lý đất trồng chôm chôm?
Thời điểm lý tưởng để xử lý đất thường là trước mùa mưa, khoảng tháng 3-4 ở miền Nam hoặc tháng 7-8 ở miền Trung, để đất có thời gian ổn định. Nên chọn giai đoạn khô ráo để phơi đất, giúp tiêu diệt mầm bệnh và cải thiện cấu trúc đất trước khi trồng.
Có nên sử dụng phân bón hóa học ngay sau khi xử lý đất trồng chôm chôm không?
Không nên sử dụng phân bón hóa học ngay sau khi xử lý đất. Thay vào đó, ưu tiên bón phân hữu cơ hoai mục và vi sinh để cải thiện độ phì nhiêu và kích thích hoạt động vi sinh vật trong đất. Sau khi cây bén rễ (khoảng 1 tháng), mới bổ sung phân hóa học với liều lượng thấp, như NPK, để hỗ trợ cây phát triển.
Làm thế nào để duy trì chất lượng đất trồng chôm chôm sau nhiều năm canh tác?
Để duy trì chất lượng đất, bà con nên luân canh hoặc xen canh với các loại cây ngắn ngày, bổ sung phân hữu cơ định kỳ (2-3 lần/năm), và kiểm tra pH đất mỗi 1-2 năm. Ngoài ra, việc tủ gốc bằng vật liệu hữu cơ và duy trì hệ thống thoát nước tốt sẽ giúp đất giữ độ tơi xốp và hạn chế thoái hóa.
Kết luận
Kỹ thuật xử lý đất trồng chôm chôm đòi hỏi bà con hiểu rõ yêu cầu đất, đánh giá hiện trạng và áp dụng các bước cải tạo phù hợp. Từ dọn vệ sinh, điều chỉnh pH, bón lót, đến xử lý mầm bệnh, mỗi bước đều góp phần tạo môi trường lý tưởng cho cây chôm chôm phát triển. Đặc biệt, việc duy trì độ phì nhiêu và phòng trừ sâu bệnh trong đất giúp cây cho năng suất cao, quả chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường. Bà con hãy áp dụng các hướng dẫn trên, kết hợp chăm sóc đúng kỹ thuật và theo dõi thêm thông tin tại website N2 Agro để tối ưu hóa hiệu quả canh tác!
