Bệnh đốm lá lớn hại bắp là một trong những bệnh nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến lá – bộ phận quan trọng trong quá trình quang hợp và quyết định năng suất hạt. Do nấm gây ra, bệnh đốm lá lớn không chỉ làm giảm sức khỏe cây mà còn ảnh hưởng đến chất lượng và sản lượng bắp nếu không được kiểm soát kịp thời. Với khả năng lây lan nhanh trong điều kiện thuận lợi, bệnh này là mối đe dọa lớn đối với người trồng bắp, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới như Việt Nam. Hãy cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, triệu chứng, tác hại và các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ cây bắp khỏi bệnh đốm lá lớn!
I. Đặc điểm của bệnh đốm lá lớn hại bắp
1. Nguyên nhân và vòng đời
- Tác nhân:
- Chủ yếu do nấm Exserohilum turcicum (trước đây gọi là Helminthosporium turcicum) gây ra, thuộc nhóm nấm ký sinh gây bệnh đốm lá lớn (Northern Corn Leaf Blight).
- Nấm tấn công lá bắp ở mọi giai đoạn sinh trưởng, đặc biệt khi cây đang phát triển mạnh hoặc ra bông.
- Lây lan:
- Bào tử nấm phát tán qua gió, nước mưa hoặc côn trùng, xâm nhập vào lá qua khí khổng hoặc vết thương do sâu hại, gió mạnh.
- Nấm tồn tại trên tàn dư bắp trong đất, lá bệnh hoặc hạt giống bị nhiễm, phát triển mạnh khi gặp điều kiện nóng ẩm.
- Vòng đời: Nấm phát triển nhanh trong 5-10 ngày sau khi nhiễm, tạo đốm trên lá và sản sinh bào tử mới trong 7-14 ngày, tùy nhiệt độ và độ ẩm.
2. Điều kiện phát sinh
- Bệnh đốm lá lớn phát triển mạnh trong môi trường nóng ẩm, đặc biệt vào mùa mưa (nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm trên 80%).
- Ruộng bắp trồng dày, không thông thoáng, đất ẩm ướt kéo dài hoặc luân canh liên tục với bắp tạo điều kiện cho nấm sinh sôi.
- Thời tiết mưa kéo dài xen kẽ nắng nóng làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh, đặc biệt ở giai đoạn cây ra bông và tạo hạt.
II. Triệu chứng gây hại của bệnh đốm lá lớn trên cây bắp
- Trên lá:
- Giai đoạn đầu: Xuất hiện các đốm lớn (1-3 cm) màu xám trắng hoặc nâu nhạt trên mặt lá, thường ở gần gân lá hoặc mép lá dưới cùng.
- Giai đoạn nặng: Đốm lan rộng (5-15 cm), chuyển màu nâu đậm hoặc xám đen, có viền rõ ràng. Lá khô cháy, rách hoặc chết dần từ mép vào trong. Một số đốm có lớp mốc xám do bào tử nấm phát triển.
- Trên cây:
- Lá rụng sớm, tán cây thưa thớt, giảm khả năng quang hợp. Nếu bệnh nặng, toàn bộ lá trên cây bị ảnh hưởng, cây còi cọc.
- Trên bông và hạt:
- Không gây hại trực tiếp lên bông, nhưng cây suy yếu làm bông nhỏ, hạt lép, giảm năng suất.
- Khi bệnh nghiêm trọng, cây mất sức sống, bông không phát triển hoàn thiện, dẫn đến thất thu lớn.
III. Tác hại của bệnh đốm lá lớn đối với cây bắp
- Giảm năng suất: Lá bị hư hại làm giảm quang hợp, dẫn đến thiệt hại 20-50% sản lượng hạt, thậm chí mất trắng nếu bệnh xảy ra sớm và lan rộng.
- Ảnh hưởng chất lượng: Hạt nhỏ, lép, không đạt tiêu chuẩn làm thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi do cây thiếu dinh dưỡng.
- Tăng chi phí sản xuất: Người trồng phải đầu tư thêm thuốc trừ nấm, phân bón và công chăm sóc để phục hồi ruộng bắp bị bệnh.
- Suy giảm sức khỏe cây: Bệnh kéo dài làm cây suy kiệt, dễ bị sâu đục thân hoặc các bệnh khác tấn công, ảnh hưởng đến vụ sau.
IV. Biện pháp phòng trừ bệnh đốm lá lớn trên cây bắp
1. Biện pháp canh tác
- Tạo thông thoáng:
- Trồng bắp với khoảng cách hợp lý (50-60 cm giữa các cây, 70-80 cm giữa các hàng) để ánh sáng xuyên đều, giảm độ ẩm trong ruộng.
- Dọn sạch cỏ dại để hạn chế nơi trú ẩn của nấm.
- Luân canh cây trồng: Xen canh hoặc luân canh với đậu, lạc, lúa để cắt đứt vòng đời của nấm trong đất. Tránh trồng bắp liên tục trên cùng một khu vực.
- Vệ sinh ruộng: Thu gom tàn dư bắp (lá, thân) sau thu hoạch và tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu) để giảm nguồn lây nhiễm.
2. Biện pháp sinh học
- Chế phẩm sinh học:
- Phun nấm đối kháng Trichoderma spp. (2-3 g/lít nước) lên lá và đất để ức chế Exserohilum turcicum.
- Sử dụng vi khuẩn Bacillus subtilis (2 g/lít nước) phun định kỳ 15-20 ngày/lần để tăng sức đề kháng cho cây.
- Chọn giống kháng: Sử dụng các giống bắp lai kháng bệnh đốm lá lớn như DK681, CP888, hoặc giống địa phương đã được kiểm chứng.
3. Biện pháp thủ công
- Cắt bỏ lá bệnh: Cắt và tiêu hủy lá bị đốm ở giai đoạn đầu để hạn chế lây lan. Dụng cụ cắt cần khử trùng bằng cồn sau mỗi lần sử dụng.
- Kiểm tra định kỳ: Quan sát lá 1-2 tuần/lần, đặc biệt trong giai đoạn ra bông (30-60 ngày sau gieo), để phát hiện và xử lý sớm.
4. Biện pháp hóa học
- Khi bệnh xuất hiện (trên 10-15% lá bị đốm):
- Thuốc trừ nấm: Sử dụng Mancozeb (2 g/lít nước), Azoxystrobin (1 ml/lít nước) hoặc Propiconazole (1-2 ml/lít nước) phun lên lá, tập trung mặt dưới.
- Thời điểm phun: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh lúc trời mưa để thuốc bám lâu.
- Phun 7-10 ngày/lần, tối đa 2-3 lần/vụ, luân phiên thuốc để tránh nấm kháng.
V. Lưu ý khi phòng trừ bệnh đốm lá lớn trên cây bắp
- Không lạm dụng hóa chất: Sử dụng thuốc đúng liều lượng và thời gian cách ly (7-14 ngày trước thu hoạch) để đảm bảo an toàn thực phẩm.
- Thời điểm phun: Tập trung phòng trừ khi cây ra bông và tạo hạt, vì đây là giai đoạn bệnh gây hại mạnh nhất.
- Kết hợp biện pháp: Áp dụng đồng thời canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát bệnh bền vững.
- Theo dõi thời tiết: Tăng cường phòng trừ trong mùa mưa hoặc khi độ ẩm cao để ngăn bệnh bùng phát.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bệnh đốm lá lớn có lây sang cây khác không?
Có, nấm Exserohilum turcicum có thể lây qua gió, nước mưa, gây hại cho lúa, cao lương nếu trồng gần ruộng bắp.
2. Làm sao phân biệt đốm lá lớn và đốm lá nhỏ?
Đốm lá lớn dài 5-15 cm, màu xám đen, lan rộng. Đốm lá nhỏ (do nấm khác) chỉ 1-2 cm, thường tròn và rải rác.
3. Cây bắp bị đốm lá lớn có cần nhổ bỏ không?
Không cần nếu bệnh nhẹ, chỉ cắt lá bệnh. Nếu cây chết khô (lá hỏng trên 50%), nên nhổ bỏ để tránh lây lan.
Kết luận
Bệnh đốm lá lớn hại bắp là mối đe dọa đáng kể đối với năng suất và chất lượng hạt, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Việc áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, từ luân canh, vệ sinh ruộng, sử dụng sinh học đến hóa học khi cần thiết, sẽ giúp quản lý hiệu quả căn bệnh này. Người trồng cần theo dõi sát sao, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm. Với sự kiên trì và kỹ thuật đúng đắn, bạn có thể bảo vệ ruộng bắp, đảm bảo vụ mùa đạt kết quả tốt nhất. Chúc bạn thành công trong việc phòng trừ bệnh đốm lá lớn trên cây bắp!
