Bệnh ghẻ củ khoai tây: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng trừ

Khoai tây là một loại cây trồng quan trọng trong nông nghiệp, mang lại giá trị kinh tế cao nhờ khả năng chế biến thành nhiều món ăn ngon và bổ dưỡng. Tuy nhiên, bệnh ghẻ củ khoai tây là mối đe dọa lớn, làm giảm chất lượng và năng suất cây trồng, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người nông dân. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, tác hại và các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ cây khoai tây khỏi bệnh hại này. Cùng cập nhật thêm kiến thức nông nghiệp mới tại N2 Agro

I. Thông tin chung về bệnh ghẻ củ khoai tây

II. Nguyên nhân gây bệnh ghẻ củ khoai tây

1. Tác nhân gây bệnh

Bệnh ghẻ củ khoai tây do nấm Actinomyces scabies gây ra. Đây là loại nấm ký sinh phổ biến trên củ của các loại cây họ Cà.

Nấm xâm nhập qua các vết thương trên vỏ củ, hình thành các vết loét, vảy hoặc mụn nhọt.

Nấm có khả năng sống sót lâu dài trong đất, củ bệnh hoặc xác thực vật, gây hại kéo dài nếu không được kiểm soát.

2. Điều kiện phát triển

Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ từ 25-30°C, độ ẩm thấp và đất có độ pH kiềm (5.0-5.8).

Thời tiết khô nóng kéo dài hoặc đất thiếu nước tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh trưởng.

Đất nghèo dinh dưỡng, thiếu hữu cơ hoặc bị nhiễm mặn cũng làm tăng nguy cơ cây khoai tây nhiễm bệnh.

3. Phương thức lây lan

Nấm lây lan qua các vết thương trên củ do cào xước, cắt tỉa hoặc do côn trùng gây ra.

Nước tưới hoặc mưa có thể mang bào tử nấm từ củ bệnh sang củ khỏe trong cùng khu vực trồng.

Dụng cụ làm vườn không được vệ sinh kỹ sau khi tiếp xúc với củ nhiễm bệnh cũng góp phần truyền bệnh.

4. Phân biệt bệnh ghẻ củ khoai tây với các bệnh khác

Bệnh ghẻ củ khoai tây: Xuất hiện vết loét, vảy hoặc mụn nhọt trên vỏ củ, có gờ cao và bào tử màu nâu nhạt.

Bệnh thối khô củ: Vỏ củ khô, teo lại, không có vảy hay mụn nhọt như bệnh ghẻ củ.

Bệnh mốc sương: Tấn công chủ yếu trên lá và thân, ít ảnh hưởng đến củ so với bệnh ghẻ củ.

III. Nhận biết bệnh ghẻ củ khoai tây

1. Dấu hiệu ban đầu

Trên vỏ củ xuất hiện các vết nhỏ màu nâu, sau đó lan rộng thành vết loét hoặc vảy khô cứng.

Những vết này ban đầu khó nhận thấy, thường xuất hiện khi củ bắt đầu phát triển dưới đất.

Cây nhiễm bệnh có thể chậm lớn, lá hơi vàng nhẹ do thiếu dinh dưỡng từ củ bị tổn thương.

2. Triệu chứng trên củ và cây

Củ bị biến dạng với các vết nứt, vết lõm hoặc loét sâu, có gờ cao chứa bào tử nấm màu nâu nhạt.

Khi bệnh nặng, thân và lá cây xuất hiện vết thối màu nâu, cây có thể chết nếu không xử lý kịp thời.

Vỏ củ chuyển màu từ nâu sang đen, thịt củ bị ảnh hưởng, làm giảm chất lượng và giá trị dinh dưỡng.

3. Giai đoạn xuất hiện

Triệu chứng thường xuất hiện khi củ khoai tây bắt đầu hình thành và phát triển dưới đất, đặc biệt ở giai đoạn giữa vụ.

Bệnh dễ bùng phát mạnh vào mùa khô nóng hoặc khi đất có độ pH không phù hợp.

Cây trồng liên tục nhiều vụ trên cùng một khu đất dễ bị nhiễm bệnh hơn do nấm tích tụ trong đất.

IV. Tác hại của bệnh ghẻ củ khoai tây

1. Giảm năng suất cây trồng

Bệnh làm củ biến dạng, nhỏ hơn bình thường, dẫn đến giảm năng suất thu hoạch đáng kể.

Cây sinh trưởng kém, ít tạo củ mới do ảnh hưởng từ nấm, đặc biệt khi bệnh lan rộng.

Nếu không kiểm soát, năng suất có thể giảm từ 30-50%, thậm chí mất trắng ở những vùng đất nhiễm nặng.

2. Ảnh hưởng đến chất lượng củ

Vỏ củ bị loét, vảy hoặc nứt sâu, làm mất thẩm mỹ và giá trị thương phẩm của khoai tây.

Thịt củ bị nấm xâm nhập có thể thối hoặc giảm chất dinh dưỡng, không phù hợp để chế biến hoặc tiêu thụ.

Củ nhiễm bệnh dễ bị hư hỏng trong quá trình bảo quản, gây thiệt hại thêm sau thu hoạch.

3. Lây lan nhanh và thiệt hại kinh tế

Nấm Actinomyces scabies tồn tại dai dẳng trong đất, dễ lây lan qua nước và dụng cụ, gây hại toàn bộ ruộng khoai.

Chi phí xử lý bệnh (thuốc BVTV, cải tạo đất) tăng cao, làm giảm lợi nhuận của người nông dân.

Sản phẩm kém chất lượng không đáp ứng được nhu cầu thị trường, ảnh hưởng đến uy tín và kinh tế lâu dài.

V. Biện pháp phòng trừ bệnh ghẻ củ khoai tây

1. Biện pháp phòng ngừa

Chọn giống khoai tây kháng bệnh tốt, kiểm tra kỹ nguồn giống trước khi gieo trồng để loại bỏ củ mang mầm nấm.

Luân canh cây trồng với lúa nước hoặc cây họ Đậu để cắt đứt vòng đời của nấm trong đất.

Điều chỉnh độ pH đất về mức trung tính (6.0-6.5) bằng vôi bột hoặc phân hữu cơ, tránh đất quá kiềm.

Không tưới quá nhiều nước, đảm bảo đất thông thoáng, thoát nước tốt để giảm độ ẩm thuận lợi cho nấm.

Bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp phân lân và kali để tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây khoai tây.

Vệ sinh dụng cụ làm vườn kỹ lưỡng trước và sau khi sử dụng, tránh lây lan nấm từ khu vực nhiễm bệnh.

Tránh trồng khoai tây liên tục nhiều vụ trên cùng một khu đất, giảm nguy cơ tích tụ nấm trong đất.

2. Biện pháp điều trị

Thu gom và tiêu hủy ngay các củ nhiễm bệnh bằng cách đốt cháy hoặc chôn sâu cách xa ruộng ít nhất 1 mét.

Phun thuốc BVTV chứa hoạt chất Epoxiconazole, Fosetyl hoặc Mancozeb theo liều lượng hướng dẫn, phun đều vào đất và cây vào sáng sớm hoặc chiều mát.

Sử dụng phân hữu cơ sinh học (như Trichoderma) để ức chế nấm, cải thiện hệ vi sinh vật trong đất một cách tự nhiên.

Sau khi xử lý 5-7 ngày, kiểm tra lại ruộng, nếu bệnh chưa giảm, phun nhắc lại lần 2 với liều lượng phù hợp nhưng không vượt quá mức cho phép.

Bón bổ sung phân bón lá chứa kẽm và đạm để kích thích cây phục hồi, giúp cây nhanh chóng phát triển sau giai đoạn bị hại.

Rửa sạch dụng cụ làm vườn bằng nước nóng hoặc cồn sau mỗi lần sử dụng ở khu vực nhiễm bệnh, tránh lây lan chéo.

VI. Lưu ý khi phòng trừ bệnh ghẻ củ khoai tây

Kiểm tra ruộng khoai tây định kỳ, đặc biệt vào mùa khô nóng hoặc khi củ bắt đầu hình thành, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.

Quan sát kỹ vỏ củ khi thu hoạch, vì đây là nơi nấm thường xuất hiện đầu tiên, tránh để bệnh lan rộng mới xử lý.

Hạn chế tưới nước quá nhiều hoặc để đất ngập úng, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ nấm phát triển.

Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ làm vườn sau mỗi lần sử dụng, đặc biệt khi tiếp xúc với củ nghi nhiễm bệnh.

Cùng N2 Agro đọc thêm: Bệnh ghẻ củ khoai tây tại đây!

Những câu hỏi thường gặp

Bệnh ghẻ củ khoai tây có lây sang các loại cây trồng khác không?

Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến khoai tây và một số loại cây họ Cà như khoai lang, cà rốt. Tuy nhiên, nếu không xử lý đúng cách, nấm Actinomyces scabies có thể tồn tại trong đất và tiếp tục gây hại cho các vụ khoai tây sau.

Có thể sử dụng thuốc sinh học để trị bệnh ghẻ củ khoai tây không?

Có. Một số chế phẩm sinh học như Trichoderma có khả năng kiểm soát nấm gây bệnh và cải thiện hệ vi sinh vật đất, giúp phòng trừ bệnh một cách tự nhiên.

Khoai tây bị ghẻ có ăn được không?

Nếu bệnh ở mức độ nhẹ và chỉ ảnh hưởng đến lớp vỏ, khoai tây vẫn có thể ăn được sau khi gọt bỏ phần bị ghẻ. Tuy nhiên, nếu củ bị thối, nứt sâu hoặc mất chất lượng, tốt nhất không nên sử dụng để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

Kết luận

Bệnh ghẻ củ khoai tây là một vấn đề nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người nông dân áp dụng đúng các biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Việc nắm rõ thông tin về bệnh cùng với quản lý canh tác hợp lý sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng. Cùng đọc thêm nhiều bài viết hấp dẫn tại website N2 Agro