Bệnh nấm trái là một trong những bệnh nghiêm trọng trên cây sầu riêng, ảnh hưởng trực tiếp đến trái – bộ phận có giá trị kinh tế cao nhất của cây. Do các loại nấm gây ra, bệnh này không chỉ làm giảm chất lượng trái mà còn dẫn đến rụng trái hàng loạt nếu không được kiểm soát kịp thời. Với sự xuất hiện phổ biến ở các vùng trồng sầu riêng tại Việt Nam, đặc biệt trong mùa mưa, bệnh nấm trái là mối đe dọa lớn đối với người nông dân. Hãy cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, triệu chứng, tác hại và các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ trái sầu riêng khỏi bệnh nấm!
I. Đặc điểm của bệnh nấm trái sầu riêng
1. Nguyên nhân và vòng đời
- Tác nhân:
- Chủ yếu do nấm Phytophthora palmivora, Colletotrichum gloeosporioides hoặc Fusarium spp. gây ra, phổ biến trong môi trường ẩm ướt.
- Nấm tấn công trái qua vết thương, vỏ trái non hoặc do nước mưa mang bào tử bám vào.
- Lây lan:
- Bào tử nấm phát tán qua gió, nước mưa, côn trùng hoặc dụng cụ canh tác, xâm nhập vào trái khi điều kiện ẩm cao.
- Nấm tồn tại trên tàn dư thực vật, trái thối hoặc trong đất, chờ điều kiện thuận lợi để bùng phát.
- Vòng đời: Nấm phát triển nhanh trong 5-10 ngày sau khi nhiễm, tạo lớp mốc hoặc vết thối trên trái, sản sinh bào tử mới trong 7-14 ngày, tùy nhiệt độ và độ ẩm.
2. Điều kiện phát sinh
- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và ấm, đặc biệt vào mùa mưa (nhiệt độ 25-32°C, độ ẩm trên 80%).
- Vườn sầu riêng rậm rạp, thiếu thông thoáng, đất úng nước hoặc trái tiếp xúc trực tiếp với mưa tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh sôi.
- Thời tiết mưa kéo dài, độ ẩm cao làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh, đặc biệt ở giai đoạn trái non (0-60 ngày sau đậu).
II. Triệu chứng gây hại của bệnh nấm trái sầu riêng
- Trên trái:
- Giai đoạn đầu: Xuất hiện các vết nâu hoặc đen nhỏ (2-5 mm) trên vỏ trái, thường gần cuống hoặc vùng thấp, kèm theo nhựa chảy ra.
- Giai đoạn nặng: Vết thối lan rộng, trái mềm nhũn, có lớp mốc trắng hoặc xám (do Phytophthora), hoặc đốm đen lõm (do Colletotrichum). Trái thối rụng, mùi hôi khó chịu.
- Trên cành và lá:
- Cành mang trái bị thối có thể khô, lá vàng, héo nếu nấm lan từ trái lên.
- Trên cây:
- Cây suy yếu, rụng trái hàng loạt, giảm khả năng nuôi trái còn lại nếu bệnh lan rộng.
- Khi bệnh nghiêm trọng, trái thối toàn bộ, vỏ nứt, cơm bên trong biến dạng, không sử dụng được.
III. Tác hại của bệnh nấm trái đối với sầu riêng
- Giảm năng suất: Trái thối rụng làm giảm 30-70% sản lượng, thậm chí mất trắng nếu bệnh bùng phát mạnh.
- Ảnh hưởng chất lượng: Trái thối, cơm hỏng, mất giá trị thương phẩm, không đạt tiêu chuẩn ăn tươi hay xuất khẩu.
- Tăng chi phí sản xuất: Người trồng phải đầu tư thêm thuốc trừ nấm, công nhặt trái hỏng và phục hồi cây.
- Suy yếu cây lâu dài: Cây mất sức do rụng trái, dễ bị sâu đục cành hoặc bệnh khác tấn công, giảm tuổi thọ.
IV. Biện pháp phòng trừ bệnh nấm trái sầu riêng
1. Biện pháp canh tác
- Tạo thông thoáng:
- Tỉa cành định kỳ (3-6 tháng/lần), loại bỏ cành thấp, cành chen chúc để ánh sáng xuyên đều, giảm độ ẩm trong tán.
- Lên luống cao 20-30 cm, đào rãnh thoát nước (rộng 30-40 cm) để tránh úng gốc.
- Vệ sinh vườn: Thu gom trái thối, lá rụng, tàn dư thực vật sau thu hoạch và tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu) để giảm nguồn nấm.
- Bọc trái: Dùng túi nilon hoặc vải lưới bọc trái non (5-10 cm) để ngăn nước mưa và bào tử nấm tiếp xúc.
2. Biện pháp sinh học
- Chế phẩm sinh học:
- Phun nấm đối kháng Trichoderma spp. (2-3 g/lít nước) hoặc vi khuẩn Bacillus subtilis (2 g/lít nước) lên trái và cành để ức chế nấm gây bệnh.
- Tưới Pseudomonas fluorescens (2 g/lít nước) quanh gốc để tăng sức đề kháng cho cây.
- Phân hữu cơ: Bón phân chuồng hoai mục (20-30 kg/cây) ủ với Trichoderma để cải thiện vi sinh vật có lợi trong đất.
3. Biện pháp thủ công
- Nhặt trái bệnh: Kiểm tra trái 7-10 ngày/lần, nhặt bỏ trái có vết thối (kèm cuống) và tiêu hủy ngay để tránh lây lan.
- Che mưa: Dùng lưới hoặc bạt che trái trong mùa mưa (đặc biệt trái dưới 60 ngày tuổi) để giảm độ ẩm trên vỏ trái.
4. Biện pháp hóa học
- Khi bệnh xuất hiện (5-10% trái có dấu hiệu thối):
- Thuốc trừ nấm: Sử dụng Metalaxyl (2 g/lít nước), Mancozeb (2-3 g/lít nước) hoặc Copper Oxychloride (2-3 g/lít nước), phun lên trái và cành.
- Thời điểm phun: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh lúc mưa để thuốc bám lâu.
- Phun định kỳ 7-10 ngày/lần, tối đa 2-3 lần/vụ, luân phiên thuốc để tránh nấm kháng.
V. Lưu ý khi phòng trừ bệnh nấm trái sầu riêng
- Không lạm dụng hóa chất: Sử dụng thuốc đúng liều lượng và thời gian cách ly (10-14 ngày trước thu hoạch) để đảm bảo an toàn thực phẩm.
- Thời điểm xử lý: Tập trung phòng trừ trong 60 ngày đầu sau đậu trái, khi trái non dễ bị nấm tấn công nhất.
- Kết hợp biện pháp: Áp dụng đồng thời canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát bệnh bền vững.
- Theo dõi thời tiết: Tăng cường phòng trừ trong mùa mưa, khi độ ẩm cao, bằng cách che trái và phun thuốc sớm.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bệnh nấm trái có lây sang cây khác không?
Có, nấm Phytophthora và Colletotrichum có thể lây qua gió, nước, gây hại cho xoài, bơ nếu trồng gần sầu riêng.
2. Làm sao biết trái sầu riêng bị nấm mà không cắt ra?
Nếu vỏ trái có vết nâu đen, nhựa chảy, mềm bất thường hoặc mùi hôi, đó là dấu hiệu nấm gây thối.
3. Có cách nào chữa trái bị nấm không?
Không, trái bị nấm thối không cứu được, cần nhặt bỏ và phun thuốc để bảo vệ trái còn lại.
Kết luận
Bệnh nấm trái sầu riêng là mối đe dọa nghiêm trọng đối với năng suất và chất lượng trái, gây thiệt hại lớn nếu không được kiểm soát kịp thời. Việc áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, từ tạo thông thoáng, vệ sinh vườn, sử dụng sinh học đến hóa học khi cần thiết, sẽ giúp quản lý hiệu quả căn bệnh này. Người trồng cần theo dõi sát sao, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm. Với sự kiên trì và kỹ thuật đúng đắn, bạn có thể bảo vệ vườn sầu riêng, đảm bảo vụ mùa đạt kết quả tốt nhất. Chúc bạn thành công trong việc phòng trừ bệnh nấm trái trên cây sầu riêng!
