Bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa gây thiệt hại lớn, làm hỏng trái, giảm năng suất và chất lượng ớt. Bệnh do nấm gây ra, phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt, cần xử lý sớm để tránh lây lan. Bài viết này N2 Agro cung cấp thông tin chi tiết về bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa, nguyên nhân, biểu hiện, và biện pháp phòng trừ, phù hợp với vùng trồng Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đồng Nai.
I. Tổng quan về bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
1. Nguyên nhân gây bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
- Nấm:
- Colletotrichum capsici và Colletotrichum gloeosporioides: Gây đốm nâu, thối trái, lá, thân.
- Yếu tố phụ:
- Thiếu kali, Zn làm cây yếu, dễ nhiễm nấm.
- Đất chua (pH <5), nghèo hữu cơ (<2%), hoặc ngập úng tạo điều kiện cho nấm phát triển.
2. Điều kiện phát sinh bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
- Thời tiết:
- Mùa mưa (tháng 5-10), độ ẩm >80%, nhiệt độ 25-30°C, thuận lợi cho bào tử nấm nảy mầm.
- Mưa lớn kéo dài làm lá, trái ướt, nấm lây lan qua nước bắn.
- Vườn ớt:
- Vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng, tàn dư cây không vệ sinh là nơi trú ẩn của nấm.
- Trồng liên tục không luân canh làm nấm tích lũy.
- Cây ớt:
- Giai đoạn ra hoa, đậu trái (30-60 ngày sau trồng) là thời điểm nấm tấn công mạnh.
- Cây yếu, bị sâu đục trái (Helicoverpa armigera) tạo vết thương, dễ nhiễm nấm.
- Lây lan:
- Bào tử nấm lây qua nước tưới, mưa bắn, gió, hoặc dụng cụ làm vườn.
- Ở Gia Lai, Đắk Lắk, bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa lây lan nhanh, gây thiệt hại 30-50% năng suất.
3. Biểu hiện của bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
- Trên trái:
- Trái non có đốm nâu, lõm, lan rộng thành vết thối đen, phủ bột hồng (bào tử nấm).
- Trái chín thối mềm, rụng sớm (20-30%), không bán được.
- Trên lá:
- Lá non có đốm nâu, mép lá cháy khô, rụng sớm nếu nặng.
- Lá già có vết nâu đen, hình bất định, lan khắp phiến lá.
- Trên thân, cành:
- Thân, cành có vết nâu, thối mềm, dễ gãy, cây héo dần.
- Giai đoạn nặng:
- 50-70% trái thối, năng suất giảm 30-50%, cây chết nếu nấm lan xuống rễ.
- Vụ 2024 ở Gia Lai ghi nhận 50% vườn ớt bị thán thư, năng suất giảm từ 10 tấn/ha xuống 4 tấn/ha.
- Lưu ý: Kiểm tra trái, lá vào mùa mưa, nhất là sau mưa lớn, để phát hiện đốm nâu.
4. Tác hại của bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
- Trực tiếp:
- Giảm 30-50% năng suất do trái thối, rụng sớm, không đạt tiêu chuẩn thị trường.
- Lá rụng, cây còi cọc, ảnh hưởng vụ sau.
- Gián tiếp:
- Nấm lây sang cây lân cận (cà chua, đậu), tăng chi phí xử lý.
- Vết thối trên trái tạo điều kiện cho vi khuẩn (Xanthomonas) xâm nhập.
- Cây suy yếu, dễ nhiễm sâu đục trái, bệnh khác.
- Kinh tế:
- Ở Gia Lai, Đắk Lắk, bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng mỗi vụ.
- Vụ 2024 ở Lâm Đồng ghi nhận nông dân mất 40% thu nhập do bệnh.
II. Biện pháp phòng trừ bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
1. Biện pháp canh tác
- Chọn giống kháng:
- Sử dụng giống ớt cay (VD: ớt chỉ thiên) có sức đề kháng tốt với nấm Colletotrichum.
- Xử lý hạt giống bằng chế phẩm chứa mancozeb (2 g/kg hạt) trước gieo.
- Luân canh:
- Trồng xen hoặc luân canh với lúa, rau cải để cắt đứt vòng đời nấm.
- Tránh trồng ớt liên tục trên cùng khu đất.
- Cải tạo đất:
- Đo pH đất (tháng 3-4), bón vôi bột (500-1000 kg/ha) nếu pH <5 để giảm nấm.
- Bón 5-10 tấn/ha phân chuồng hoai mục (tháng 3) để tăng hữu cơ (>3%).
- Vệ sinh vườn:
- Tỉa lá già, cành yếu (30-40 ngày sau trồng) để vườn thông thoáng, giảm độ ẩm.
- Thu gom trái thối, lá bệnh, đốt hoặc chôn với vôi bột (1 kg/m²).
2. Biện pháp sinh học
- Vi sinh vật:
- Tưới chế phẩm chứa Trichoderma spp. (0.2%, 200 g/200 lít nước, 5 lít/m²) vào tháng 4-5 để ức chế nấm Colletotrichum.
- Phun chế phẩm chứa Bacillus subtilis (200 ml/200 lít nước, 7-10 ngày/lần) để tăng sức đề kháng cây.
- Chế phẩm sinh học:
- Phun chế phẩm chứa chitosan (250 ml/200 lít nước, 5-7 ngày/lần) từ 30-60 ngày để giảm nấm.
- Sử dụng chế phẩm chứa Pseudomonas fluorescens (200 g/200 lít nước, phun 10-14 ngày/lần) để ức chế bào tử nấm.
- Phân hữu cơ vi sinh:
- Bón 5-10 tấn/ha phân chuồng hoai kết hợp Trichoderma spp. (tháng 3) để cải thiện đất.
3. Biện pháp thủ công
- Kiểm tra định kỳ:
- Thăm vườn 3-5 ngày/lần (tháng 5-10), kiểm tra trái, lá để phát hiện đốm nâu, thối đen.
- Kiểm tra sau mưa lớn để phát hiện sớm.
- Loại bỏ bộ phận nhiễm:
- Hái trái thối, lá bệnh, bỏ vào bao nylon, tiêu hủy (đốt hoặc chôn với vôi bột).
- Tưới vôi bột (200 g/m²) quanh gốc sau khi thu gom.
- Quản lý nước:
- Tưới gốc, tránh tưới lá vào chiều tối để giảm độ ẩm.
- Đảm bảo kênh thoát nước hoạt động tốt trong mùa mưa.
4. Biện pháp hóa học
- Thời điểm xử lý:
- Phòng ngừa: Phun trước mùa mưa (tháng 4-5), định kỳ 10-14 ngày/lần.
- Trị nghiệm: Khi 5-10% trái bị nhiễm, xử lý 2-3 lần, cách nhau 7 ngày.
- Hoạt chất:
- Phun chế phẩm chứa mancozeb (0.2%, 200 g/200 lít nước) để diệt nấm Colletotrichum.
- Sử dụng chế phẩm chứa azoxystrobin (0.1%, 200 ml/200 lít nước, phun 7-10 ngày/lần) để kiểm soát nấm.
- Lưu ý:
- Phun ướt đều lá, trái non, vào chiều mát.
- Luân phiên hoạt chất (mancozeb tuần 1, azoxystrobin tuần 3) để tránh kháng thuốc.
- Tuân thủ thời gian cách ly 7-10 ngày trước thu hoạch.
- Hạn chế hóa học, ưu tiên sinh học để bảo vệ đất.
III. Lưu ý khi phòng trừ bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa
- Phát hiện sớm: Kiểm tra trái, lá sau mưa lớn để phát hiện đốm nâu.
- Ưu tiên sinh học: Sử dụng Trichoderma spp., Bacillus subtilis để giảm tác động môi trường.
- Vệ sinh vườn: Thu gom trái thối, lá bệnh để giảm nguồn nấm.
- Khử trùng dụng cụ: Dùng cồn 70% vệ sinh kéo, dao sau mỗi lần sử dụng.
- Ghi chép: Lưu lịch phun thuốc, bón phân để điều chỉnh hiệu quả.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Làm sao nhận biết bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa?
Kiểm tra trái có đốm nâu lõm, thối đen, phủ bột hồng. Lá non, có đốm nâu, cháy khô.
Bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa có lây lan không?
Có, qua nước mưa, gió, hoặc dụng cụ. Thoát nước tốt và vệ sinh vườn giúp hạn chế lây.
Có thể phòng trừ bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa không dùng thuốc?
Có, dùng Trichoderma spp., hái trái bệnh, và luân canh với lúa hiệu quả, an toàn.
Xem thêm: Một số biện pháp quản lý và phòng trừ bệnh thán thư trên ớt
Kết luận
Bệnh thán thư hại ớt trong mùa mưa (Colletotrichum capsici, Colletotrichum gloeosporioides) gây giảm năng suất nếu không kiểm soát. Nhận biết sớm qua đốm nâu, thối trái, lá cháy là chìa khóa để xử lý. Kết hợp biện pháp canh tác (luân canh, vệ sinh vườn), sinh học (Trichoderma spp., Bacillus subtilis), thủ công (hái trái bệnh, thoát nước), và hóa học (mancozeb, azoxystrobin) đảm bảo hiệu quả. Ưu tiên sinh học, vệ sinh vườn, và kiểm tra định kỳ giúp bảo vệ ớt, đạt năng suất cao, và duy trì canh tác bền vững.
Xem thêm tại Website N2 Agro
