Bệnh thán thư trên bí đao: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng trừ

Bệnh thán thư trên bí đao là một trong những mối đe dọa lớn đối với cây trồng này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng mùa vụ, dẫn đến thiệt hại kinh tế cho người nông dân. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, tác hại cũng như các biện pháp phòng trừ hiệu quả để giúp bà con bảo vệ cây bí đao khỏi bệnh hại này. Cùng cập nhật thêm kiến thức nông nghiệp mới nhất tại N2 Agro

I. Thông tin chung về bệnh thán thư trên bí đao

II. Nguyên nhân gây bệnh thán thư trên bí đao

1. Tác nhân gây bệnh

Bệnh thán thư trên bí đao do nấm Colletotrichum lagenarium gây ra. Đây là loại nấm ký sinh phổ biến trên nhiều loại cây họ Bầu Bí.

Nấm xâm nhập vào lá, thân và trái qua các vết thương hoặc điều kiện môi trường thuận lợi.

Sự lây nhiễm có thể kéo dài nếu không được kiểm soát, gây hại nghiêm trọng đến toàn bộ cây.

2. Điều kiện phát triển

Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ từ 22-27°C, độ ẩm cao, đặc biệt vào mùa mưa hoặc thời tiết nóng ẩm.

Lượng mưa nhiều, vườn thiếu thông thoáng hoặc độ ẩm không khí kéo dài tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh trưởng.

Đất trồng ẩm thấp, thiếu ánh sáng mặt trời cũng làm tăng nguy cơ cây bí đao nhiễm bệnh thán thư.

3. Phương thức lây lan

Nấm lây lan qua gió, mang bào tử từ cây bệnh sang cây khỏe trong khu vực gần đó.

Nước mưa hoặc nước tưới cuốn trôi bào tử nấm, làm bệnh lan nhanh từ lá, thân xuống trái hoặc sang cây khác.

Tàn dư thực vật từ mùa vụ trước không được dọn sạch trở thành nơi trú ẩn của nấm, tiếp tục gây bệnh cho vụ mới.

4. Phân biệt bệnh thán thư trên bí đao với các bệnh khác

Bệnh thán thư trên bí đao: Xuất hiện đốm vàng đồng tâm trên lá, vết đen trên thân và trái lõm nứt, khác biệt rõ với các bệnh khác.

Bệnh phấn trắng: Lớp phấn trắng mịn trên lá, không có vết lõm hay nứt như thán thư.

Bệnh thối nhũn: Gây thối mềm trên thân và trái, không có đốm đồng tâm hay lớp phấn hồng như thán thư.

III. Nhận biết bệnh thán thư trên bí đao

1. Dấu hiệu ban đầu

Trên lá xuất hiện các đốm nhỏ màu vàng nhạt, có dạng đồng tâm, thường dễ nhận thấy khi độ ẩm cao.

Vết bệnh ban đầu chỉ rải rác, sau đó lan rộng nếu không được xử lý kịp thời.

Cây bí đao nhiễm bệnh có thể chậm phát triển, lá mất độ xanh bóng tự nhiên.

2. Triệu chứng trên cây

Trên lá: Đốm vàng chuyển sang nâu sẫm, các khối đồng tâm nối lại khiến lá khô, rách và rụng sớm.

Trên thân: Vết vàng chuyển đen, có lớp phấn hồng dày bao phủ; thân nứt khi khô nóng hoặc thối khi ẩm ướt.

Trên trái: Trái bị lõm, vết nứt hình tròn màu nâu đen; bệnh nặng làm thịt trái thối dần từ bên trong.

3. Giai đoạn xuất hiện

Triệu chứng thường xuất hiện khi cây bí đao ra hoa và đậu trái, đặc biệt ở giai đoạn trái đang phát triển.

Bệnh dễ bùng phát mạnh vào mùa mưa hoặc khi thời tiết nóng ẩm kéo dài.

Vườn bí đao không được vệ sinh kỹ hoặc tưới nước không đúng cách dễ bị nhiễm bệnh hơn.

IV. Tác hại của bệnh thán thư trên bí đao

1. Giảm hiệu suất quang hợp

Lá khô héo và rụng sớm do bệnh làm giảm khả năng quang hợp, khiến cây thiếu năng lượng để phát triển.

Cây sinh trưởng kém, thân yếu, trái ít hơn bình thường, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất.

Nếu không xử lý sớm, cây có thể ngừng ra hoa hoặc đậu trái, gây thiệt hại lớn về sản lượng.

2. Ảnh hưởng đến lá và trái

Lá bị rách và rụng làm trái mất lớp che chắn, dễ bị cháy nắng hoặc hư hỏng thêm.

Trái nhiễm bệnh lõm nứt, thối rữa, có màu sắc kém tươi, làm giảm giá trị thương phẩm.

Tình trạng bệnh nặng khiến trái không thể tiêu thụ, ảnh hưởng đến chất lượng thành phẩm.

3. Lây lan nhanh và thiệt hại kinh tế

Bào tử nấm phát tán nhanh trong điều kiện ẩm ướt, có thể lây nhiễm toàn bộ vườn bí đao chỉ trong vài ngày.

Năng suất giảm mạnh, thậm chí mất trắng nếu bệnh bùng phát ở giai đoạn trái sắp thu hoạch.

Chi phí xử lý bệnh (thuốc BVTV, công lao động) tăng cao, làm giảm lợi nhuận và ảnh hưởng đến kinh tế bà con.

V. Biện pháp phòng trừ bệnh thán thư trên bí đao

1. Biện pháp phòng ngừa

Tỉa cành già, yếu định kỳ để tăng độ thông thoáng cho vườn, giảm độ ẩm và hạn chế môi trường thuận lợi cho nấm.

Làm hệ thống thoát nước hiệu quả, nâng luống cao 20-30 cm để tránh ngập úng trong mùa mưa kéo dài.

Dọn sạch tàn dư thực vật từ vụ trước, xử lý đất bằng vôi bột hoặc đốt bỏ để tiêu diệt mầm nấm.

Chọn giống bí đao kháng bệnh tốt, kiểm tra kỹ nguồn giống trước khi gieo trồng để giảm nguy cơ nhiễm bệnh.

Hạn chế tưới nước vào buổi tối, đảm bảo lá và trái khô ráo trước khi trời tối để tránh tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Bón phân cân đối, ưu tiên phân hữu cơ hoai mục kết hợp phân kali để tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây.

Tránh trồng bí đao liên tục nhiều vụ trên cùng một khu đất, nên luân canh với cây lúa hoặc cây họ Đậu để cắt đứt vòng đời của nấm.

2. Biện pháp điều trị

Cắt bỏ ngay các lá, thân hoặc trái nhiễm bệnh, gom lại đốt cháy hoặc chôn sâu cách xa vườn ít nhất 1 mét để ngăn bào tử phát tán.

Phun thuốc BVTV chứa hoạt chất Mancozeb, Azoxystrobin hoặc Difenoconazole theo liều lượng hướng dẫn, phun đều cả mặt trên và dưới lá vào sáng sớm hoặc chiều mát.

Kết hợp phun thuốc sinh học (như Trichoderma) để ức chế nấm tự nhiên, giảm tác động hóa chất lên đất và cây.

Sau khi phun thuốc 3-5 ngày, kiểm tra lại vườn, nếu bệnh chưa giảm, phun nhắc lại lần 2 với liều lượng tăng nhẹ nhưng không vượt quá mức cho phép.

Bón bổ sung phân bón lá chứa đạm và kẽm để kích thích cây phục hồi, tăng trưởng lá và trái mới sau giai đoạn bị suy yếu.

Rửa sạch dụng cụ làm vườn bằng nước nóng hoặc cồn sau mỗi lần sử dụng ở khu vực nhiễm bệnh, tránh lây lan chéo.

VI. Lưu ý khi phòng trừ bệnh thán thư trên bí đao

Kiểm tra vườn bí đao định kỳ, đặc biệt vào mùa mưa hoặc khi trái bắt đầu phát triển, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.

Quan sát kỹ mặt dưới lá và vỏ trái, vì đây là nơi nấm thường xuất hiện đầu tiên, tránh để bệnh lan rộng mới xử lý.

Hạn chế tưới nước khi trời sắp tối, tránh để lá và trái ẩm qua đêm, tạo điều kiện cho nấm sinh sôi.

Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ làm vườn sau mỗi lần sử dụng, đặc biệt khi tiếp xúc với cây nghi nhiễm bệnh.

Cùng N2 Agro đọc thêm: Bệnh thán thư trên bí đao tại đây!

Những câu hỏi thường gặp

Bệnh thán thư trên bí đao có lây sang các loại cây khác không?

Có. Nấm Colletotrichum lagenarium không chỉ gây hại cho bí đao mà còn lây lan sang các cây họ Bầu Bí khác như bí đỏ, bầu, dưa leo, dưa hấu,… nếu điều kiện môi trường thuận lợi.

Có thể dùng biện pháp sinh học để phòng trừ bệnh thán thư không?

Được. Bà con có thể sử dụng chế phẩm sinh học chứa nấm Trichoderma để kiểm soát bệnh, kết hợp bón phân hữu cơ hoai mục và tỉa cành thông thoáng nhằm giảm nguy cơ nhiễm bệnh.

Bí đao bị bệnh thán thư có thể ăn được không?

Nếu vết bệnh nhẹ và chỉ ảnh hưởng đến lớp vỏ, bí đao vẫn có thể ăn được sau khi loại bỏ phần hư hỏng. Tuy nhiên, nếu trái bị thối rữa hoặc nhiễm bệnh nặng, không nên sử dụng vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.

Kết luận

Bệnh thán thư trên bí đao là một vấn đề nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người nông dân áp dụng đúng các biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Việc nắm rõ thông tin về bệnh cùng với quản lý canh tác hợp lý sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng. Cùng đọc thêm nhiều bài viết hấp dẫn tại website N2 Agro