Bệnh thán thư trên dưa leo là một loại bệnh hại phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng cây trồng. Để bảo vệ mùa vụ, người nông dân cần nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh và áp dụng biện pháp phòng trừ kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, tác hại cũng như các biện pháp phòng trừ hiệu quả để giúp bà con quản lý tốt bệnh thán thư trên dưa leo. Cùng cập nhật thêm nhiều kiến thức nông nghiệp tại N2 Agro
I. Thông tin chung về bệnh thán thư trên dưa leo
| Tiêu chí | Thông tin |
| Tên thường gọi | Bệnh thán thư |
| Tác nhân | Nấm Colletotrichum lagenarium |
| Gây hại trên cây | Dưa leo, nhãn, cam, quýt, bơ, cà phê,… |
II. Nguyên nhân gây bệnh thán thư trên dưa leo
1. Tác nhân gây bệnh
Bệnh thán thư trên dưa leo do nấm Colletotrichum lagenarium gây ra. Đây là loại nấm ký sinh phổ biến trên nhiều loại cây trồng.
Nấm xâm nhập qua lá, thân và trái, đặc biệt ở những vùng có vết thương hoặc điều kiện môi trường thuận lợi.
Sự lây nhiễm có thể kéo dài nếu không được kiểm soát, gây hại nghiêm trọng đến toàn bộ cây.
2. Điều kiện phát triển
Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ cao (25-30°C), độ ẩm lớn, đặc biệt vào mùa mưa kéo dài hoặc thời tiết nóng ẩm.
Mưa nhiều, vườn thiếu thoát nước hoặc độ ẩm không khí cao tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh trưởng.
Tàn dư thực vật hoặc hạt giống nhiễm nấm từ vụ trước là nguồn lây bệnh chính nếu không được xử lý kỹ.
3. Phương thức lây lan
Nấm lây lan qua gió, mang bào tử từ cây bệnh sang cây khỏe trong khu vực gần đó.
Nước mưa hoặc nước tưới cuốn trôi bào tử nấm, làm bệnh lan nhanh từ lá xuống thân và trái.
Hạt giống hoặc tàn dư thực vật không được vệ sinh sạch sẽ trở thành nơi trú ẩn của nấm, tiếp tục gây bệnh cho vụ mới.
4. Phân biệt bệnh thán thư trên dưa leo với các bệnh khác
Bệnh thán thư trên dưa leo: Đốm đồng tâm màu nâu trên lá, vết lõm đen phấn hồng trên thân, trái nứt nâu đen.
Bệnh phấn trắng: Lớp phấn trắng mịn trên lá, không có đốm đồng tâm hay vết lõm như thán thư.
Bệnh thối nhũn: Gây thối mềm trên thân và trái, không có lớp phấn hồng hay đốm đồng tâm như thán thư.
III. Nhận biết bệnh thán thư trên dưa leo
1. Dấu hiệu ban đầu
Trên lá xuất hiện các vòng tròn đồng tâm nhỏ màu nâu, thường thấy rõ khi độ ẩm cao hoặc sau mưa.
Vết bệnh ban đầu chỉ rải rác, sau đó lan rộng nếu không được xử lý kịp thời.
Cây nhiễm bệnh có thể chậm phát triển, lá mất độ xanh bóng tự nhiên.
2. Triệu chứng trên cây
Trên lá: Vòng tròn đồng tâm màu nâu chuyển sang đen khi bệnh nặng, khiến lá rách và khô dần.
Trên thân: Vết lõm màu vàng chuyển đen, có lớp phấn hồng; thân nứt khi khô hanh hoặc thối khi ẩm ướt.
Trên trái: Vết bệnh hình tròn, màu nâu đen, đường kính 2-4 mm, lõm và nứt, làm trái mất giá trị.
3. Giai đoạn xuất hiện
Triệu chứng thường xuất hiện khi cây dưa leo ra hoa và đậu trái, đặc biệt ở giai đoạn trái đang phát triển.
Bệnh dễ bùng phát mạnh vào mùa mưa hoặc khi thời tiết nóng ẩm kéo dài.
Vườn dưa leo không được thoát nước tốt hoặc thiếu chăm sóc dễ bị nhiễm bệnh hơn.
IV. Tác hại của bệnh thán thư trên dưa leo
1. Giảm hiệu suất quang hợp
Lá bị rách và khô do bệnh làm giảm khả năng quang hợp, khiến cây thiếu năng lượng để phát triển.
Cây sinh trưởng kém, trái ít hơn bình thường, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất.
Nếu không xử lý sớm, cây có thể ngừng đậu trái, gây thiệt hại lớn về sản lượng.
2. Ảnh hưởng đến lá và trái
Lá rụng sớm làm trái mất lớp che chắn, dễ bị cháy nắng hoặc hư hỏng thêm.
Trái nhiễm bệnh lõm nứt, màu sắc kém tươi, làm giảm giá trị thương phẩm và khó tiêu thụ.
Tình trạng bệnh nặng khiến trái thối rữa, không thể sử dụng, ảnh hưởng đến chất lượng thành phẩm.
3. Lây lan nhanh và thiệt hại kinh tế
Bào tử nấm phát tán nhanh trong điều kiện ẩm ướt, có thể lây nhiễm toàn bộ vườn dưa leo chỉ trong vài ngày.
Năng suất giảm mạnh, thậm chí mất trắng nếu bệnh bùng phát ở giai đoạn trái sắp thu hoạch.
Chi phí xử lý bệnh (thuốc BVTV, công lao động) tăng cao, làm giảm lợi nhuận và ảnh hưởng kinh tế bà con.
V. Biện pháp phòng trừ bệnh thán thư trên dưa leo
1. Biện pháp phòng ngừa
Lên luống cao 20-30 cm, làm hệ thống thoát nước tốt để tránh ngập úng, đặc biệt vào mùa mưa.
Luân canh với cây trồng khác (như lúa, đậu) ít nhất 1 năm nếu vườn dưa bị nhiễm bệnh nặng, tránh trồng liên tục cây họ Bầu Bí.
Chọn giống dưa leo kháng bệnh tốt, kiểm tra kỹ nguồn giống trước khi gieo trồng để loại bỏ mầm nấm.
Thăm vườn thường xuyên, đặc biệt vào mùa mưa, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh thán thư và xử lý kịp thời.
Dọn sạch tàn dư thực vật sau vụ thu hoạch, xử lý đất bằng vôi bột hoặc đốt bỏ để tiêu diệt nguồn nấm.
Bón phân cân đối, ưu tiên phân hữu cơ hoai mục kết hợp phân kali để tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây.
Hạn chế tưới nước vào buổi tối, đảm bảo lá và trái khô ráo trước khi trời tối để tránh tạo điều kiện cho nấm phát triển.
2. Biện pháp điều trị
Cắt bỏ ngay các lá, thân hoặc trái nhiễm bệnh, gom lại đốt cháy hoặc chôn sâu cách xa vườn ít nhất 1 mét để ngăn bào tử phát tán.
Phun thuốc BVTV chứa hoạt chất Mancozeb, Azoxystrobin hoặc Difenoconazole theo liều lượng hướng dẫn, phun đều cả mặt trên và dưới lá vào sáng sớm hoặc chiều mát.
Kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học chứa nấm Chaetomium spp. hoặc Trichoderma spp. để ức chế nấm bệnh một cách tự nhiên.
Sau khi phun thuốc 3-5 ngày, kiểm tra lại vườn, nếu bệnh chưa giảm, phun nhắc lại lần 2 với liều lượng phù hợp nhưng không vượt quá mức cho phép.
Bón bổ sung phân bón lá chứa đạm và kẽm để kích thích cây phục hồi, tăng trưởng lá và trái mới sau giai đoạn bị suy yếu.
Vệ sinh dụng cụ làm vườn bằng nước nóng hoặc cồn sau mỗi lần sử dụng ở khu vực nhiễm bệnh, tránh lây lan chéo.
VI. Lưu ý khi phòng trừ bệnh thán thư trên dưa leo
Kiểm tra vườn dưa leo định kỳ, đặc biệt vào mùa mưa hoặc khi trái bắt đầu phát triển, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.
Quan sát kỹ mặt dưới lá và thân cây, vì đây là nơi nấm thường xuất hiện đầu tiên, tránh để bệnh lan rộng mới xử lý.
Hạn chế tưới nước khi trời sắp tối, tránh để lá và trái ẩm qua đêm, tạo điều kiện cho nấm sinh sôi.
Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ làm vườn sau mỗi lần sử dụng, đặc biệt khi tiếp xúc với cây nghi nhiễm bệnh.
Cùng N2 Agro đọc thêm: Bệnh thán thư trên dưa leo tại đây!
Những câu hỏi thường gặp
Bệnh thán thư trên dưa leo có lây sang các loại cây trồng khác không?
Bệnh thán thư có thể lây sang nhiều loại cây trồng khác như ớt, cà chua, nhãn, xoài, và cây họ Bầu Bí. Nếu vườn có nhiều loại cây trồng khác nhau, cần có biện pháp phòng trừ đồng bộ để ngăn ngừa lây lan.
Có thể sử dụng phương pháp dân gian nào để phòng trừ bệnh thán thư không?
Một số phương pháp dân gian như sử dụng dung dịch tỏi, gừng, ớt hoặc nước vôi trong có thể giúp giảm thiểu sự phát triển của nấm bệnh. Tuy nhiên, những biện pháp này chỉ có tác dụng phòng ngừa và cần kết hợp với các phương pháp khác để đạt hiệu quả tối ưu.
Sau khi xử lý bệnh thán thư, có thể trồng lại dưa leo ngay trên đất cũ không?
Không nên trồng lại dưa leo ngay trên đất đã bị nhiễm bệnh thán thư mà không xử lý. Cần luân canh với cây khác ít nhất một vụ, kết hợp bón vôi và phơi đất để tiêu diệt mầm bệnh trước khi trồng lại.
Kết luận
Bệnh thán thư trên dưa leo là một vấn đề nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người nông dân áp dụng đúng các biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Việc nắm rõ thông tin về bệnh cùng với quản lý canh tác hợp lý sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng. Cùng đọc thêm nhiều bài viết hấp dẫn tại website N2 Agro
