Bệnh thối trái xoài là một trong những bệnh nghiêm trọng nhất trên cây xoài, ảnh hưởng trực tiếp đến quả – bộ phận có giá trị kinh tế cao nhất của cây. Do nấm hoặc vi khuẩn gây ra, bệnh thối trái không chỉ làm giảm năng suất mà còn khiến quả mất giá trị thương phẩm nếu không được kiểm soát kịp thời. Với khả năng lây lan nhanh trong điều kiện thuận lợi, bệnh này là mối đe dọa lớn đối với người trồng xoài, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới như Việt Nam. Hãy cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, triệu chứng, tác hại và các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ cây xoài khỏi bệnh thối trái!
I. Đặc điểm của bệnh thối trái xoài
1. Nguyên nhân và vòng đời
- Tác nhân:
- Chủ yếu do nấm Colletotrichum gloeosporioides (bệnh thán thư) hoặc Phytophthora spp. gây ra, tấn công quả trong các giai đoạn phát triển.
- Vi khuẩn như Erwinia spp. hoặc Xanthomonas campestris cũng có thể gây thối trái, đặc biệt khi quả bị tổn thương cơ học.
- Lây lan:
- Bào tử nấm phát tán qua gió, nước mưa hoặc côn trùng, xâm nhập vào quả qua vết thương do sâu đục, mưa lớn, hoặc va chạm.
- Nấm và vi khuẩn tồn tại trên tàn dư thực vật, lá bệnh hoặc đất, phát triển mạnh khi gặp điều kiện nóng ẩm.
- Vòng đời: Nấm phát triển nhanh trong 5-10 ngày sau khi nhiễm, gây thối trái trong 7-14 ngày nếu không xử lý, sản sinh bào tử mới để lây lan tiếp.
2. Điều kiện phát sinh
- Bệnh thối trái phát triển mạnh trong môi trường nóng ẩm, đặc biệt vào mùa mưa (nhiệt độ 25-32°C, độ ẩm trên 80%).
- Vườn xoài trồng dày, không thông thoáng, hoặc quả bị tổn thương do sâu đục, gió mạnh tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn sinh sôi.
- Thời tiết mưa kéo dài xen kẽ nắng nóng làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh, đặc biệt ở giai đoạn quả non và quả sắp chín.
II. Triệu chứng gây hại của bệnh thối trái xoài
- Trên quả:
- Giai đoạn đầu: Xuất hiện các đốm nâu nhỏ hoặc đen trên vỏ quả, thường gần cuống hoặc vùng vỏ bị tổn thương, kèm theo mủ trắng hoặc vàng nhạt chảy ra.
- Giai đoạn nặng: Đốm lan rộng, quả thối mềm, đổi màu nâu đen, có mùi hôi khó chịu. Vùng thối lõm xuống, vỏ bong tróc, thịt quả bên trong bị phá hủy. Quả non rụng sớm, quả lớn hơn thối hoàn toàn trên cây.
- Trên lá và cành:
- Lá gần buồng quả có thể xuất hiện đốm nâu hoặc thối nếu nấm lan từ quả sang, nhưng ít phổ biến.
- Cành mang quả đôi khi héo khô nếu bệnh nặng và cây suy yếu.
- Khi bệnh nghiêm trọng, cả buồng quả bị thối rụng, để lại mùi hôi và dấu hiệu nấm mốc (lớp mốc trắng hoặc xám) trên bề mặt quả.
III. Tác hại của bệnh thối trái đối với cây xoài
- Giảm năng suất: Quả thối rụng làm giảm 30-70% sản lượng, đặc biệt ở cây trong giai đoạn sung sức (5-20 năm tuổi). Nặng hơn có thể mất trắng vụ mùa.
- Ảnh hưởng chất lượng: Quả thối không thể sử dụng, mất giá trị thương phẩm, không đạt tiêu chuẩn ăn tươi hay chế biến (nước ép, mứt).
- Tăng chi phí sản xuất: Người trồng phải đầu tư thêm thuốc trừ nấm, công nhặt bỏ quả hỏng và phục hồi cây suy yếu.
- Lây lan nhanh: Nấm và vi khuẩn phát tán qua gió, nước, dễ lan sang các cây khỏe mạnh trong vườn, gây thiệt hại diện rộng.
IV. Biện pháp phòng trừ bệnh thối trái trên cây xoài
1. Biện pháp canh tác
- Tạo thông thoáng:
- Tỉa cành thừa, lá già định kỳ (6 tháng/lần) để ánh sáng xuyên đều, giảm độ ẩm trong tán cây.
- Trồng cây với khoảng cách 6-8 m để tránh tán cây che phủ lẫn nhau.
- Vệ sinh vườn: Thu gom quả thối, lá rụng và tiêu hủy (đốt hoặc chôn sâu) để giảm nguồn lây nhiễm.
- Quản lý nước: Đào rãnh thoát nước (rộng 30-40 cm, sâu 20 cm) quanh vườn để tránh đất úng trong mùa mưa.
2. Biện pháp sinh học
- Chế phẩm sinh học:
- Phun nấm đối kháng Trichoderma spp. (2-3 g/lít nước) lên quả và lá để ức chế Colletotrichum và Phytophthora.
- Sử dụng vi khuẩn Bacillus subtilis (2 g/lít nước) phun định kỳ 15-20 ngày/lần để tăng sức đề kháng cho cây.
- Kiểm soát sâu hại: Diệt sâu đục quả (như Conogethes punctiferalis) bằng Bacillus thuringiensis để giảm vết thương trên quả, hạn chế nấm xâm nhập.
3. Biện pháp thủ công
- Bọc quả: Dùng túi nilon hoặc túi giấy bọc quả khi còn non (đường kính 3-5 cm) để ngăn nấm và côn trùng tiếp xúc. Túi cần thoáng khí, không làm bí quả.
- Kiểm tra định kỳ: Quan sát quả 1-2 tuần/lần, nhặt bỏ quả thối ngay để tránh lây lan.
4. Biện pháp hóa học
- Khi bệnh xuất hiện (trên 5-10% quả bị thối):
- Thuốc trừ nấm: Sử dụng Mancozeb (2 g/lít nước), Azoxystrobin (1 ml/lít nước) hoặc Metalaxyl (2 g/lít nước) phun lên quả và lá.
- Thuốc trừ vi khuẩn (nếu do Erwinia hoặc Xanthomonas): Phun Kasugamycin (2 g/lít nước) hoặc Copper hydroxide.
- Phun 7-10 ngày/lần, tối đa 2-3 lần/vụ, luân phiên thuốc để tránh kháng.
V. Lưu ý khi phòng trừ bệnh thối trái trên cây xoài
- Không lạm dụng hóa chất: Sử dụng thuốc đúng liều lượng và thời gian cách ly (7-14 ngày trước thu hoạch) để đảm bảo an toàn thực phẩm.
- Thời điểm phun: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh lúc trời mưa để thuốc bám lâu trên quả.
- Kết hợp biện pháp: Áp dụng đồng thời canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát bệnh bền vững.
- Theo dõi thời tiết: Tăng cường phòng trừ trong mùa mưa hoặc khi độ ẩm cao để ngăn bệnh bùng phát.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bệnh thối trái xoài có lây sang cây khác không?
Có, nấm Colletotrichum và Phytophthora có thể lây qua gió, nước mưa, gây hại cho vú sữa, ổi, hồng xiêm nếu trồng gần.
2. Làm sao phân biệt thối trái do nấm và do vi khuẩn?
Thối do nấm thường khô, có mốc trắng/xám. Thối do vi khuẩn ướt, mềm, có mùi hôi mạnh hơn.
3. Có thể cứu quả xoài bị thối không?
Không, quả thối không thể phục hồi. Cần nhặt bỏ và xử lý sớm để bảo vệ các quả còn lại.
Kết luận
Bệnh thối trái xoài là mối đe dọa lớn đối với năng suất và chất lượng quả, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Việc áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, từ tạo thông thoáng, bọc quả, sử dụng sinh học đến hóa học khi cần thiết, sẽ giúp quản lý hiệu quả căn bệnh này. Người trồng cần theo dõi sát sao, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm. Với sự kiên trì và kỹ thuật đúng đắn, bạn có thể bảo vệ vườn xoài, đảm bảo vụ mùa đạt kết quả tốt nhất. Chúc bạn thành công trong việc phòng trừ bệnh thối trái trên cây xoài!
