Bệnh xoăn vàng lá trên cà chua là một trong những bệnh nguy hiểm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng và năng suất cây trồng. Để hạn chế thiệt hại, người trồng cần nhận biết sớm dấu hiệu bệnh, kiểm soát tác nhân lây lan và áp dụng các biện pháp phòng trừ phù hợp. Bài viết này, N2 Agro sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng trừ bệnh xoăn vàng lá trên cà chua một cách hiệu quả.
I. Bệnh xoăn vàng lá trên cà chua
Bệnh xoăn vàng lá cà chua do virus gây ra, ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây, làm giảm năng suất nghiêm trọng. Đây là một trong những bệnh phổ biến và khó kiểm soát nhất trên cà chua, đặc biệt trong điều kiện thời tiết khô nóng, khi rầy phấn trắng – tác nhân truyền bệnh – phát triển mạnh.
Virus có thể tồn tại trên cây bệnh, trong cỏ dại và lây lan nhanh chóng khi có sự xuất hiện của rầy phấn trắng. Nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh có thể gây thiệt hại lớn, làm giảm từ 30 – 80% năng suất, thậm chí có thể làm thất thu cả vụ.
II. Nguyên nhân gây bệnh xoăn vàng lá cà chua
1. Virus Tomato Yellow Leaf Curl Virus (TYLCV)
- Virus này thuộc họ Geminiviridae, có khả năng xâm nhập vào mạch dẫn của cây, làm rối loạn quá trình trao đổi chất.
- Khi cây nhiễm virus, lá sẽ biến dạng, xoăn, vàng và dày cứng, làm ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và sinh trưởng.
2. Rầy phấn trắng – Tác nhân chính truyền bệnh
- Rầy phấn trắng (Bemisia tabaci) là trung gian lây truyền virus từ cây bệnh sang cây khỏe thông qua hoạt động chích hút.
- Chúng phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết nóng, độ ẩm thấp và mật độ cây trồng dày đặc.
- Khi mật độ rầy phấn cao, bệnh có thể lan rộng nhanh chóng, làm cho cả ruộng cà chua bị nhiễm bệnh.
3. Điều kiện môi trường thuận lợi cho bệnh phát triển
- Nhiệt độ cao (25 – 30°C) và độ ẩm thấp là điều kiện lý tưởng cho rầy phấn trắng sinh sôi.
- Đất thiếu dinh dưỡng, chăm sóc kém, mật độ cây trồng dày, tạo điều kiện cho bệnh bùng phát.
III. Triệu chứng của bệnh xoăn vàng lá trên cà chua
– Triệu chứng ban đầu: Lá non bị xoăn, mép lá cong lên hoặc xuống. Gân lá và toàn bộ lá chuyển sang màu vàng nhạt.
– Triệu chứng khi bệnh tiến triển: Lá trở nên dày cứng, biến dạng, rụng sớm. Thân cây còi cọc, chậm phát triển, ít ra nhánh, cây lùn hẳn so với cây khỏe.
– Triệu chứng giai đoạn nặng: Toàn bộ cây bị vàng lá, ngừng phát triển, thậm chí chết dần. Nếu rầy phấn trắng xuất hiện nhiều, bệnh có thể lây lan toàn bộ ruộng cà chua trong thời gian ngắn.
IV. Tác hại của bệnh xoăn vàng lá cà chua
– Làm giảm khả năng quang hợp, khiến cây thiếu năng lượng, sinh trưởng kém: Khi bị bệnh, lá cà chua trở nên xoăn, dày cứng, mép lá cong lên hoặc xuống, làm giảm diện tích tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Lá không thể thực hiện quang hợp hiệu quả, dẫn đến cây thiếu năng lượng để tổng hợp dinh dưỡng, làm cây chậm phát triển, còi cọc và yếu ớt.
– Ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả: Virus gây bệnh làm rối loạn quá trình trao đổi chất và vận chuyển dinh dưỡng, khiến cây không thể ra hoa và kết trái bình thường. Những cây bị bệnh có rất ít hoa, hoa rụng sớm hoặc không đậu trái do cây không đủ sức nuôi dưỡng.
– Bệnh lây lan nhanh chóng trên diện rộng, gây mất mùa nghiêm trọng: Virus TYLCV có thể lây nhiễm nhanh chóng trong vườn cà chua thông qua rầy phấn trắng, chỉ cần một số cây nhiễm bệnh, toàn bộ ruộng có thể bị ảnh hưởng trong thời gian ngắn.
– Thiệt hại kinh tế lớn, nếu không kiểm soát kịp thời: Khi bệnh xuất hiện và lan rộng, nông dân có thể mất từ 30 – 80% sản lượng, tùy thuộc vào mức độ nhiễm bệnh của cây trồng. Nếu không có biện pháp phòng ngừa, bệnh có thể gây mất trắng cả vụ mùa, đặc biệt khi tỷ lệ cây nhiễm bệnh cao.
V. Biện pháp phòng trừ bệnh xoăn vàng lá cà chua
1. Biện pháp canh tác
- Chọn giống kháng bệnh để giảm nguy cơ nhiễm virus.
- Luân canh cây trồng, tránh trồng cà chua liên tục nhiều vụ.
- Trồng cây với mật độ hợp lý để vườn thông thoáng, hạn chế nơi trú ẩn của rầy phấn trắng.
2. Kiểm soát rầy phấn trắng
- Dùng bẫy vàng dính để thu hút và tiêu diệt rầy.
- Trồng cây xua đuổi rầy, như cúc vạn thọ, húng quế.
- Tưới nước đều đặn, giữ độ ẩm đất hợp lý để hạn chế rầy phát triển.
3. Biện pháp sinh học
- Sử dụng thiên địch như bọ rùa, ong ký sinh Encarsia formosa để kiểm soát rầy phấn trắng.
- Phun dung dịch dầu neem hoặc tỏi, ớt, gừng để xua đuổi rầy.
4. Biện pháp hóa học
- Dùng thuốc trừ sâu sinh học như Abamectin, Emamectin benzoate khi rầy phát triển mạnh.
- Phun thuốc trừ virus như Imidacloprid, Thiamethoxam, theo đúng hướng dẫn để tránh kháng thuốc.
- Luân phiên thuốc để kiểm soát hiệu quả rầy phấn trắng.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Cà chua bị xoăn lá nhưng không vàng có phải bị bệnh xoăn vàng lá không?
Không hẳn, cà chua bị xoăn lá nhưng không vàng có thể do thiếu vi lượng (đặc biệt là kẽm, canxi) hoặc bị côn trùng chích hút nhẹ.
2. Có thể dùng phân bón để trị bệnh xoăn vàng lá không?
Phân bón không thể trị virus nhưng bón phân cân đối, đặc biệt là phân lân và kali sẽ giúp cây khỏe mạnh, tăng sức đề kháng với bệnh.
3. Bệnh xoăn vàng lá có lây sang các loại cây trồng khác không?
Có, virus TYLCV có thể lây lan sang cây họ cà như ớt, cà tím, khoai tây thông qua rầy phấn trắng. Vì vậy, cần quản lý tốt nguồn lây nhiễm để hạn chế thiệt hại.
Kết luận
Bệnh xoăn vàng lá trên cà chua là một trong những bệnh nguy hiểm do virus gây ra, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng. Việc kiểm soát rầy phấn trắng – tác nhân truyền bệnh chính – đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa. Bà con nông dân cần kết hợp nhiều biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để kiểm soát bệnh hiệu quả, đảm bảo năng suất và chất lượng cà chua.
