Bọ xít hại nhãn – Đặc điểm và biện pháp phòng trừ hiệu quả

Bọ xít là một trong những loài côn trùng gây hại nguy hiểm đối với cây nhãn. Chúng tấn công bằng cách chích hút nhựa từ các bộ phận non của cây, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sinh trưởng và năng suất cây trồng. Cùng cập nhật kiến thức nông nghiệp mới nhất tại N2 Agro

I. Thông tin chung của bọ xít

II. Đặc điểm của loài bọ xít hại nhãn

1. Đặc điểm nhận diện

• Bọ xít nhãn có kích thước lớn, cơ thể dài từ 25 – 28mm, chiều ngang 13 – 18mm, hình dạng lục giác.
• Khi mới trưởng thành, bọ xít có màu nâu đất, sau đó dần chuyển sang màu vàng nhạt.
• Mặt bụng được phủ lớp bột sáp màu trắng như vôi, sau thời gian sẽ bong dần để lộ lớp vỏ màu nâu bên dưới.
• Ấu trùng bọ xít có màu đỏ tươi khi mới nở, sau vài giờ chuyển sang tím xám, và khi trưởng thành đến tuổi thứ 5 thì có màu đỏ nâu viền đen.
• Chúng phát ra một mùi hôi khó chịu, là đặc điểm nhận diện quan trọng để phân biệt với các loài khác.
• Khi bị tấn công, bọ xít tiết ra chất lỏng có thể gây kích ứng da nếu tiếp xúc trực tiếp.

2. Cách phân biệt bọ xít nhãn với các loài côn trùng khác

• So với bọ xít xanh (Nezara viridula):
  
  • Bọ xít xanh có màu xanh lục hoàn toàn, nhỏ hơn bọ xít nhãn, chiều dài chỉ khoảng 12 – 15mm.
  • Chúng không có lớp bột sáp màu trắng như bọ xít nhãn.
  • Không phát ra mùi hôi mạnh như bọ xít nhãn.
• So với bọ trĩ (Thrips spp.):
  
  • Bọ trĩ có kích thước rất nhỏ (chỉ khoảng 1 – 2mm), trong khi bọ xít nhãn có kích thước lớn hơn nhiều.
  • Bọ trĩ gây hại bằng cách cắn mô lá và hoa, làm cho lá xoăn lại, trong khi bọ xít chỉ chích hút nhựa.
• So với rệp sáp (Pseudococcidae):
  
  • Rệp sáp có cơ thể nhỏ, phủ lớp sáp trắng toàn thân, bám trên lá và cành.
  • Bọ xít nhãn có lớp bột sáp trên bụng nhưng không phủ toàn bộ cơ thể như rệp sáp.
  • Rệp sáp gây hại chủ yếu bằng cách làm suy yếu cây qua mật độ cao, còn bọ xít có thể gây rụng trái hàng loạt.
• Những loài dễ nhầm lẫn khác:
  
  • Một số loài bọ xít hại lúa (Leptocorisa spp.) có hình dạng tương tự nhưng mảnh hơn, màu sắc nhạt hơn.
  • Bọ xít vải (Tessaratoma javanica) gần giống bọ xít nhãn nhưng có màu đỏ hơn, ít phổ biến hơn trên cây nhãn.

III. Biểu hiện của cây khi bị bọ xít tấn công

1. Ảnh hưởng trên lá, hoa và trái non

• Bọ xít chích hút nhựa từ đọt lá, cuống hoa và trái non, làm cây suy yếu nhanh chóng.
• Khi mật độ bọ xít cao, các chùm hoa bị khô rụng hoàn toàn hoặc rụng từng phần, làm giảm khả năng đậu trái.
• Trái non bị bọ xít tấn công sẽ khô và rụng hàng loạt, gây thiệt hại trực tiếp đến năng suất của cây nhãn.

2. Tác hại kinh tế của bọ xít hại nhãn

• Bọ xít có vòng đời dài, sinh sản nhanh. Một con cái có thể đẻ hàng trăm trứng, kéo dài chu kỳ sống đến 300 ngày.
• Nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời, bọ xít có thể lây lan nhanh và tàn phá vườn cây trên diện rộng.
• Thực tế ghi nhận tại các tỉnh phía Nam, khi mật số bọ xít cao có thể làm giảm đến 80 – 90% năng suất trái nhãn.

IV. Biện pháp phòng trừ bọ xít hại nhãn

1. Biện pháp phòng ngừa

• Tránh trồng nhãn với mật độ quá dày, giúp cây thông thoáng, hạn chế nơi trú ẩn của bọ xít.
• Cắt tỉa cành già, cành khuất tán không có khả năng ra trái để giảm nguồn thức ăn của bọ xít.

• Hạn chế việc để hoa nở lai rai, tập trung xử lý cho cây ra hoa đồng loạt để giảm nguy cơ bị bọ xít tấn công.
• Bảo vệ thiên địch tự nhiên của bọ xít như ong ký sinh (Anastatus affjaponicus, Ooencyrtus fongi) hoặc nấm ký sinh (Beauveria bassiana, Mermis spp.) để kiểm soát số lượng bọ xít trong tự nhiên.

2. Biện pháp tiêu diệt bọ xít

• Khi phát hiện bọ xít trên cây, bà con có thể dùng biện pháp thủ công như bắt trực tiếp vào sáng sớm khi chúng còn ít hoạt động.
• Nếu mật số bọ xít tăng cao, cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chứa hoạt chất Cypermethrin để tiêu diệt hiệu quả.

Cùng N2 Agro đọc thêm: Bọ xít hại nhãn tại đây!

V. Lưu ý quan trọng khi phòng trừ bọ xít hại nhãn

1. Giám sát và phát hiện sớm

• Kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện bọ xít ở các giai đoạn khác nhau. Ấu trùng bọ xít có màu đỏ tươi dễ nhận diện, giúp xử lý kịp thời trước khi chúng trưởng thành.
• Quan sát kỹ mặt dưới lá và các cành non vì đây là nơi bọ xít thường trú ẩn. Việc kiểm tra vào sáng sớm sẽ giúp phát hiện và bắt bọ xít hiệu quả hơn.

2. Hạn chế nơi trú ẩn của bọ xít

• Cắt tỉa cành già, cành sâu bệnh để vườn cây thông thoáng, giảm nơi trú ẩn của bọ xít. Việc này giúp kiểm soát mật độ bọ xít và hạn chế sự lây lan của chúng.
• Không nên để cây ra hoa rải rác, xử lý cho cây ra hoa đồng loạt sẽ giúp giảm áp lực bọ xít tấn công. Những cây ra hoa muộn hoặc lẻ tẻ thường bị bọ xít tập trung tấn công mạnh hơn.

3. Bảo vệ và tăng cường thiên địch

• Khuyến khích sự phát triển của các loài thiên địch tự nhiên như ong ký sinh Anastatus spp. và nấm ký sinh Beauveria bassiana. Những sinh vật này giúp kiểm soát số lượng bọ xít mà không cần dùng thuốc hóa học.
• Hạn chế lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật phổ rộng vì chúng có thể tiêu diệt cả thiên địch. Nếu phải sử dụng thuốc, nên ưu tiên các loại ít ảnh hưởng đến sinh vật có lợi trong vườn.

4. Lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp

• Nếu mật độ bọ xít thấp, có thể bắt thủ công vào sáng sớm khi chúng ít hoạt động. Cách này hiệu quả đối với những vườn quy mô nhỏ và giúp giảm sự phụ thuộc vào hóa chất.
• Khi mật độ bọ xít cao, nên sử dụng thuốc trừ sâu có hoạt chất Cypermethrin hoặc Emamectin benzoate. Tuy nhiên, cần tuân thủ liều lượng và thời gian cách ly để đảm bảo an toàn cho cây trồng và môi trường.

5. Phòng trừ bọ xít theo mùa vụ

• Bọ xít thường phát triển mạnh vào đầu mùa khô, do đó cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa vào thời điểm này. Việc chủ động kiểm soát từ sớm sẽ giúp hạn chế thiệt hại về sau.
• Khi bước vào mùa mưa, cần theo dõi tình hình sâu bệnh vì độ ẩm cao có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của các biện pháp sinh học. Trong điều kiện này, cần kết hợp nhiều phương pháp để kiểm soát bọ xít tốt hơn.

Những câu hỏi thường gặp

Bọ xít nhãn có gây hại cho các loại cây trồng khác ngoài nhãn không?
Có, bọ xít nhãn không chỉ gây hại trên cây nhãn mà còn có thể tấn công các loại cây ăn trái khác như vải, chôm chôm và một số cây trồng cùng họ. Chúng chích hút nhựa cây, làm suy yếu cây trồng và ảnh hưởng đến năng suất.

Bọ xít nhãn có hoạt động mạnh vào thời điểm nào trong ngày?
Bọ xít nhãn thường hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều mát. Ban ngày, chúng có xu hướng ẩn nấp dưới tán lá hoặc cành cây để tránh nắng. Do đó, thời điểm tốt nhất để bắt bọ xít thủ công hoặc phun thuốc phòng trừ là vào sáng sớm hoặc chiều tối.

Có cách nào để kiểm soát bọ xít nhãn mà không cần dùng thuốc bảo vệ thực vật không?
Có, bà con có thể áp dụng các biện pháp sinh học như thả thiên địch (ong ký sinh, nấm ký sinh) để kiểm soát số lượng bọ xít. Ngoài ra, việc tỉa cành, giữ vườn thông thoáng và kiểm tra thường xuyên để bắt bọ xít thủ công cũng giúp hạn chế sự phát triển của chúng mà không cần sử dụng hóa chất.

Kết luận

Bọ xít là mối đe dọa nghiêm trọng đối với cây nhãn, có khả năng gây thiệt hại lớn nếu không được kiểm soát kịp thời. Nên kết hợp các biện pháp canh tác hợp lý, bảo vệ thiên địch và áp dụng biện pháp tiêu diệt hiệu quả để duy trì năng suất và chất lượng vườn nhãn ổn định. Cùng đọc thêm nhiều bài viết hấp dẫn tại website N2 Agro