Bệnh nứt thân xì mủ là một vấn đề nghiêm trọng trên cây chanh, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và năng suất của cây, đặc biệt ở các vùng trồng chanh lớn như Long An, Tiền Giang và các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể khiến cây suy yếu, rụng lá, giảm trái và thậm chí chết cây. Đây là mối lo ngại lớn đối với người trồng chanh, nhất là trong điều kiện thời tiết bất lợi. Hãy cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, tác hại và các biện pháp phòng trừ hiệu quả để phục hồi cây chanh khỏi bệnh nứt thân xì mủ!
I. Đặc điểm của bệnh nứt thân xì mủ trên chanh
1. Tác nhân và cơ chế gây bệnh
- Tác nhân gây bệnh: Bệnh chủ yếu do nấm Phytophthora spp. hoặc vi khuẩn Xanthomonas spp. gây ra, đôi khi kết hợp với tổn thương cơ học.
- Cơ chế: Nấm và vi khuẩn xâm nhập qua các vết nứt, vết thương trên thân hoặc gốc cây, làm tắc nghẽn dòng nhựa, gây thối mô và tiết mủ. Bệnh phát triển mạnh khi cây bị stress do thời tiết hoặc chăm sóc kém.
- Vòng đời: Nấm sinh sản bằng bào tử, lây lan qua nước mưa, đất hoặc dụng cụ làm vườn. Vi khuẩn lan truyền qua tiếp xúc trực tiếp hoặc côn trùng như rệp, bọ.
2. Điều kiện phát sinh
- Bệnh phát triển mạnh trong mùa mưa (tháng 5-10), khi độ ẩm cao (trên 80%) và nhiệt độ 25-35°C.
- Vườn chanh ngập úng, đất nặng, hoặc cây bị tổn thương do cày xới, tỉa cành không đúng cách là môi trường lý tưởng cho bệnh lây lan.
- Cây thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là kali và canxi, hoặc bị sâu hại như rệp vảy, sâu đục thân làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
II. Triệu chứng gây hại của bệnh nứt thân xì mủ trên chanh
- Trên thân và gốc:
- Vỏ thân nứt dọc hoặc ngang, dài 5-20 cm, tiết mủ vàng hoặc nâu, có mùi hôi khó chịu.
- Vùng nứt chuyển màu đen, thối nhũn, lan rộng nếu không xử lý.
- Trên lá và cành:
- Lá vàng úa, rụng sớm, đặc biệt ở các cành phía trên vùng thân bị bệnh.
- Cành khô héo dần, dễ gãy khi chạm vào.
- Trên trái:
- Trái nhỏ, rụng non, năng suất giảm mạnh do cây không đủ sức nuôi trái.
- Khi bệnh nặng: Toàn bộ cây héo rũ, gốc thối đen, cây có thể chết trong 1-2 tháng nếu không được cứu chữa.
III. Tác hại của bệnh nứt thân xì mủ đối với cây chanh
- Giảm năng suất: Làm rụng 50-80% lá và trái, có thể mất trắng vụ chanh nếu bệnh lan rộng.
- Ảnh hưởng chất lượng: Trái nhỏ, méo mó, không đạt tiêu chuẩn thương phẩm, giảm giá trị kinh tế.
- Tăng chi phí sản xuất: Người trồng phải đầu tư thêm thuốc trừ bệnh, phân bón và công chăm sóc để phục hồi cây.
- Suy yếu cây lâu dài: Cây mất sức, dễ bị sâu bệnh khác tấn công, rút ngắn tuổi thọ (từ 10-15 năm xuống còn 5-7 năm).
Xem thêm: Cách xử lý và phòng ngừa cây chanh bị nứt thân xì mủ
IV. Biện pháp phòng trừ bệnh nứt thân xì mủ trên chanh
1. Biện pháp canh tác
- Tạo thông thoáng:
- Tỉa cành định kỳ (2 lần/năm, tháng 3 và 9), loại bỏ cành yếu, cành sát đất để tăng thông gió và ánh sáng.
- Lên luống cao 20-30 cm, đào rãnh thoát nước để tránh ngập úng.
- Vệ sinh vườn: Thu gom lá rụng, cành khô, tàn dư thực vật và tiêu hủy (đốt hoặc chôn xa) để giảm nguồn nấm và vi khuẩn.
- Cải tạo đất: Bón vôi bột (200-300 kg/ha) quanh gốc để khử trùng đất, kết hợp phân hữu cơ hoai mục (2-3 tấn/ha) để tăng sức đề kháng cho cây.
2. Biện pháp sinh học
- Chế phẩm sinh học:
- Tưới Trichoderma spp. (100-200 g/10 lít nước) quanh gốc, 2-3 lần/tháng để ức chế nấm Phytophthora.
- Phun Bacillus subtilis (2-3 g/lít nước) lên thân và gốc để kiểm soát vi khuẩn Xanthomonas.
- Thiên địch: Dùng kiến vàng (Oecophylla smaragdina) để hạn chế côn trùng truyền bệnh (2-3 tổ/ha).
3. Biện pháp thủ công
- Xử lý vết nứt:
- Dùng dao sắc cạo sạch vùng vỏ bị thối, rửa bằng dung dịch đồng sunfat (1%) hoặc nước vôi trong.
- Quét sơn bảo vệ hoặc thuốc trừ nấm (Ridomil Gold, 10 g/lít nước) lên vết nứt để ngăn bệnh lan rộng.
- Bảo vệ gốc: Bọc gốc bằng nylon hoặc rơm khô (cao 20-30 cm) để tránh nước mưa tiếp xúc trực tiếp.
4. Biện pháp hóa học
- Khi bệnh nặng (trên 10% thân bị nứt hoặc cây héo rõ rệt):
- Phun hoặc quét thuốc chứa Metalaxyl, Fosetyl-aluminium hoặc Copper Oxychloride (20-30 g/10 lít nước) lên thân và gốc, 2-3 lần cách nhau 7-10 ngày.
- Thời điểm phun: Sáng sớm hoặc chiều mát, tránh mưa để thuốc bám lâu.
- Lưu ý: Dừng thuốc ít nhất 14 ngày trước thu hoạch để đảm bảo an toàn thực phẩm.
V. Lợi ích của việc phòng trừ bệnh nứt thân xì mủ hiệu quả
- Bảo vệ năng suất: Giảm rụng lá và trái, đạt sản lượng 15-20 tấn/ha ở cây trưởng thành.
- Tăng chất lượng: Trái to, đều, đạt tiêu chuẩn thị trường, đặc biệt cho xuất khẩu.
- Tiết kiệm chi phí: Hạn chế thiệt hại, giảm chi phí xử lý bệnh nhờ biện pháp sinh học và thủ công.
- Cây khỏe mạnh: Phục hồi sức sống, kéo dài tuổi thọ kinh tế, đảm bảo thu nhập ổn định.
VI. Lưu ý khi phòng trừ bệnh nứt thân xì mủ trên chanh
- Không lạm dụng hóa chất: Sử dụng thuốc đúng liều, ưu tiên Trichoderma và Bacillus để an toàn cho người tiêu dùng.
- Thời điểm xử lý: Tập trung phòng trừ trong mùa mưa (tháng 5-10), khi bệnh dễ bùng phát.
- Kết hợp biện pháp: Áp dụng đồng thời canh tác, sinh học, thủ công và hóa học để kiểm soát bệnh bền vững.
- Theo dõi cây: Quan sát thân, gốc và lá 7-10 ngày/lần, đặc biệt sau mưa lớn, để phát hiện sớm và xử lý kịp thời.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
- Bệnh nứt thân xì mủ có lây sang cây khác không?
Có, nấm và vi khuẩn có thể lây qua nước, đất hoặc dụng cụ, đặc biệt sang cam, bưởi nếu trồng gần. - Làm sao biết cây chanh bị nứt thân xì mủ hay tổn thương cơ học?
Nếu vết nứt có mủ vàng/nâu, mùi hôi và lan rộng, đó là dấu hiệu bệnh, còn tổn thương cơ học không tiết mủ lâu dài. - Có cách nào chữa bệnh tự nhiên không?
Có, dùng Trichoderma, quét vôi hoặc sơn bảo vệ là các cách an toàn, hiệu quả.
Kết luận
Bệnh nứt thân xì mủ trên chanh là mối đe dọa lớn đối với năng suất và sức khỏe cây, gây rụng lá, giảm trái nếu không được kiểm soát kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân của bệnh và áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp – từ vệ sinh vườn, cải tạo đất, sử dụng sinh học đến hóa học khi cần thiết – sẽ giúp người trồng quản lý hiệu quả bệnh này. Theo dõi sát sao, đặc biệt trong mùa mưa, và xử lý sớm là chìa khóa để phục hồi cây. Với sự kiên trì và kỹ thuật đúng đắn, bạn có thể duy trì vườn chanh khỏe mạnh, đạt năng suất cao và lợi nhuận tối ưu. Chúc bạn thành công trong việc phòng trừ bệnh nứt thân xì mủ trên cây chanh!
Xem thêm tại Website N2 Agro.
