Cây quýt là một loại cây ăn quả phổ biến, dễ trồng, thích nghi tốt với nhiều điều kiện khí hậu và mang lại giá trị kinh tế cao. Để cây quýt phát triển khỏe mạnh, cho quả to, ngọt và năng suất cao, việc chăm sóc đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt. Bài viết này N2 Agro cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách chăm sóc cây quýt, từ tưới nước, bón phân, đến phòng trừ sâu bệnh, giúp người nông dân đạt được vụ mùa thành công.
I. Tổng quan về cây quýt
- Tên khoa học: Citrus reticulata
- Đặc điểm sinh học:
- Cây thân gỗ nhỏ, cao 2-5 m, tán rộng 2-4 m, lá xanh đậm, hoa trắng thơm.
- Thích hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, nhiệt độ tối ưu 23-30°C, lượng mưa 1.200-2.000 mm/năm.
- Rễ phát triển cạn, tập trung ở tầng đất 0-40 cm, nhạy cảm với ngập úng.
- Ra hoa và đậu quả quanh năm, vụ chính từ tháng 10-2 (miền Bắc) hoặc tháng 6-9 (miền Nam).
- Thời gian khai thác: Cho trái sau 2-3 năm (ghép cành), năng suất cao từ năm 5-12, tuổi thọ kinh tế 15-20 năm.
- Loại đất phù hợp: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, pH 5.5-6.5, giàu hữu cơ.
II. Các bước chăm sóc cây quýt
1. Tưới nước
- Nguyên tắc: Giữ độ ẩm đất 60-70%, tránh ngập úng hoặc khô hạn kéo dài. Tưới nhiều hơn trong giai đoạn cây con, ra hoa, và đậu quả; giảm tưới khi quả chín để tăng độ ngọt.
- Lượng và tần suất:
- Cây con (1-2 năm): Tưới 2-3 ngày/lần, 5-10 lít/cây, tùy thời tiết.
- Cây trưởng thành (3 năm trở lên): Tưới 3-5 ngày/lần, 20-30 lít/cây trong mùa khô; mùa mưa chỉ tưới bổ sung nếu đất khô.
- Phương pháp: Sử dụng tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh để tiết kiệm nước và tránh làm ướt lá, giảm nguy cơ nấm bệnh. Tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới buổi trưa nắng gắt.
- Lưu ý: Đào rãnh thoát nước (rộng 30-40 cm, sâu 40 cm) ở vườn thấp để tránh ngập úng, đặc biệt trong mùa mưa. Kiểm tra độ ẩm đất bằng cách đào nhẹ lớp đất mặt (5-10 cm), nếu đất khô thì tưới.
2. Bón phân
- Nguyên tắc: Bón phân cân đối, cung cấp đủ đạm (N), lân (P), kali (K), và vi lượng (Bo, Zn, Mg) để cây phát triển khỏe, ra hoa đều, quả to, ngọt. Chia thành nhiều đợt, kết hợp phân hữu cơ và vô cơ để cải thiện đất và tăng sức đề kháng.
- Lịch bón phân:
- Cây con (1-2 năm): Bón 1-2 tháng/lần, dùng phân NPK 16-16-8 (50-100 g/cây/lần) hoặc phân hữu cơ vi sinh (0.5-1 kg/cây). Phun phân bón lá (Grow More, Combi, chứa Bo, Zn) 10-15 ngày/lần để kích thích ra lá, rễ.
- Cây kinh doanh (3 năm trở lên):
- Đợt 1 (sau thu hoạch, tháng 2-3): 10-15 kg phân chuồng hoai mục + 0.5 kg NPK 20-10-10 + 0.3 kg lân/cây.
- Đợt 2 (trước ra hoa, tháng 4-5): 0.3 kg NPK 16-12-8 + 0.2 kg kali/cây.
- Đợt 3 (đậu quả, tháng 7-8): 0.4 kg NPK 15-5-20 + 0.2 kg kali/cây.
- Đợt 4 (nuôi quả, tháng 10-11): 0.3 kg NPK 13-13-21 + phân bón lá vi lượng (Bo, Zn, Mg).
- Cách bón: Rải phân cách gốc 50-100 cm (theo mép tán), xới nhẹ đất, tưới nước để phân ngấm. Phun phân bón lá vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh phun khi trời nắng hoặc mưa.
- Lưu ý: Tránh bón thừa đạm vì làm cây yếu, dễ nhiễm sâu bệnh, quả ít ngọt. Bón phân hữu cơ vi sinh (Trichoderma, BIMA) 1-2 lần/năm để cải tạo đất, diệt nấm.
3. Tỉa cành và tạo tán
- Mục đích: Tạo tán cân đối, thông thoáng, tăng khả năng quang hợp và giảm sâu bệnh. Loại bỏ cành không cần thiết để tập trung dinh dưỡng cho quả.
- Thời điểm: Sau thu hoạch (tháng 2-3) hoặc khi cây có cành sâu bệnh, cành vượt.
- Cách thực hiện:
- Cây con: Tỉa cành sát gốc, cành vượt, giữ 3-4 cành cấp 1 cách đều, tạo tán tròn, cao 50-60 cm.
- Cây trưởng thành: Tỉa cành khô, cành bệnh, cành mọc trong tán, cành vượt. Giữ tán rộng 2-3 m, cao 2-3 m.
- Tỉa quả: Loại bỏ quả nhỏ, dị dạng, giữ 1-2 quả/chùm để quả to, đều.
- Lưu ý: Dùng kéo sắc, khử trùng bằng cồn 70% trước và sau khi tỉa để tránh lây bệnh. Thu gom cành, lá tỉa, tiêu hủy (đốt, chôn sâu) để diệt sâu bệnh.
4. Phòng trừ sâu bệnh
- Sâu hại chính:
- Rầy chích hút (Diaphorina citri): Chích hút nhựa lá, quả, truyền vi khuẩn Huanglongbing (vàng lá gân xanh). Xử lý: Phun Imidacloprid (Confidor 100SL, 0.1%) hoặc Thiamethoxam (Actara 25WG, 0.1%).
- Sâu vẽ bùa (Phyllocnistis citrella): Đường hầm ngoằn ngoèo trên lá non. Xử lý: Phun Admire 200OD (0.1%) hoặc Beauveria bassiana (BS25-Insect, 200 g/200 lít nước).
- Rệp sáp (Planococcus citri): Sáp trắng trên lá, quả, gây nấm bồ hóng. Xử lý: Phun Pymetrozine (Chess 50WG, 0.1%) hoặc dầu neem (Azadirachtin, 3 ml/lít nước).
- Bọ xít xanh (Rhynchocoris humeralis): Chích hút quả, gây đốm vàng. Xử lý: Dùng Karate 2.5EC (0.1%) hoặc bẫy dính vàng.
- Bệnh hại chính:
- Bệnh vàng lá gân xanh (Huanglongbing): Do vi khuẩn Candidatus Liberibacter, gây lá vàng, gân xanh, quả méo, chua, rụng sớm. Xử lý: Nhổ bỏ cây bệnh, tiêu hủy, diệt rầy (Imidacloprid 0.1%), trồng giống sạch bệnh.
- Bệnh thán thư (Colletotrichum gloeosporioides): Đốm nâu đen trên lá, quả. Xử lý: Phun Ridomil Gold 68WG (0.2%) hoặc Daconil 75WP (0.2%).
- Bệnh chảy gôm (Phytophthora spp.): Thối rễ, chảy nhựa ở gốc. Xử lý: Thoát nước tốt, tưới Aliette 800WG (0.2%) quanh gốc, bón Trichoderma (TRICÔ-ĐHCT, 200 g/200 lít nước).
- Bệnh đốm lá (Cercospora citri): Đốm nâu, lá rụng. Xử lý: Phun Copper B 75WP (0.2%) hoặc Score 250EC (0.1%).
- Quản lý tổng hợp (IPM):
- Thăm vườn 3-5 ngày/lần, đặc biệt khi ra lá non, hoa, và quả non.
- Đặt bẫy dính vàng (5-10 bẫy/500 m²) để kiểm soát rầy, bọ xít.
- Bảo vệ thiên địch (bọ rùa, ong ký sinh Leptomastix) để diệt rệp sáp, rầy.
- Luân phiên thuốc (Imidacloprid, Pymetrozine, Abamectin) để tránh kháng thuốc.
- Bón Trichoderma hoặc Bacillus subtilis (BS03-Physa, 500 g/200 lít nước) để diệt nấm đất.
5. Quản lý ra hoa và đậu quả
- Kích thích ra hoa: Khoanh vỏ cành cấp 1 (rộng 1-2 mm, không cắt sâu vào gỗ) hoặc ngưng tưới nước 10-15 ngày, sau đó tưới mạnh để kích thích ra hoa trái vụ. Phun phân bón lá (Bo, Zn, Mg) 15-20 ngày trước khi ra hoa để tăng tỷ lệ đậu quả.
- Tăng tỷ lệ đậu quả: Giữ độ ẩm ổn định trong giai đoạn ra hoa (tháng 4-5), tưới 1-2 ngày/lần. Loại bỏ hoa, quả dị dạng, giữ 1-2 quả/chùm để quả to, chất lượng cao.
- Chống rụng quả non: Bón kali và vi lượng (Bo, Zn) khi quả non xuất hiện (tháng 6-7). Phun GA3 (Gibberellin, 10 ppm) hoặc NAA (15 ppm) 2 lần, cách nhau 7 ngày, để giữ quả.
6. Thu hoạch và bảo quản
- Thời điểm thu hoạch: Thu khi quả chín (vỏ chuyển vàng cam, thịt quả ngọt, độ đường 8-10%), khoảng 5-7 tháng sau đậu quả, tùy giống. Dấu hiệu chín: Vỏ bóng, thơm, ấn nhẹ thấy mềm nhẹ.
- Cách thu hoạch: Dùng kéo cắt quả kèm cuống ngắn (0.5 cm), tránh làm rụng lá hoặc cành. Thu vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng nóng để quả không mất nước. Phân loại quả: Loại 1 (to, đẹp, không trầy) để xuất khẩu; loại 2 (nhỏ, trầy nhẹ) bán nội địa.
- Bảo quản: Rửa quả, lau khô, bọc giấy hoặc túi lưới, bảo quản ở 5-7°C, độ ẩm 85-90% (giữ được 4-6 tuần). Không xếp chồng cao, tránh dập quả.
III. Lưu ý quan trọng khi chăm sóc cây quýt
- Kiểm soát rầy chích hút: Rầy (Diaphorina citri) là vector truyền bệnh vàng lá gân xanh, cần diệt sớm bằng Imidacloprid hoặc bẫy dính vàng.
- Thoát nước tốt: Quýt rất nhạy với ngập úng, cần lên luống cao (20-30 cm) và duy trì rãnh thoát nước.
- Bón phân cân đối: Thừa đạm làm cây yếu, dễ nhiễm bệnh; thiếu vi lượng gây vàng lá, rụng quả. Bổ sung Bo, Zn định kỳ.
- Phát hiện bệnh sớm: Quan sát lá, quả, và gốc thường xuyên để phát hiện dấu hiệu vàng lá gân xanh, thán thư, hoặc chảy gôm.
- Ghi chép: Lưu lịch tưới nước, bón phân, phun thuốc, và sâu bệnh để điều chỉnh kỹ thuật chăm sóc.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Tại sao cây quýt ra hoa nhưng không đậu quả?
- Nguyên nhân: Thiếu dinh dưỡng (Bo, Zn), thời tiết bất lợi (mưa nhiều, nhiệt độ cao), hoặc sâu bệnh (rầy, rệp sáp).
- Xử lý: Phun phân bón lá (Bo, Zn), giữ ẩm ổn định, diệt côn trùng chích hút.
2. Làm thế nào để nhận biết bệnh vàng lá gân xanh trên cây quýt?
Lá vàng loang lổ, gân lá xanh nổi bật, quả méo, chua, rụng sớm. Cây còi cọc, cành khô dần. Kiểm tra rầy chích hút trên lá non để xác định.
3. Có thể trồng quýt trên đất phèn không?
Có, nhưng cần xử lý đất bằng vôi bột (2-3 tấn/ha), bón phân hữu cơ (10-15 kg/hố), và duy trì pH 5.5-6.5. Đào rãnh thoát nước sâu để tránh ngập.
4. Làm thế nào để quýt ra quả trái vụ?
Khoanh vỏ cành cấp 1 hoặc ngưng tưới 10-15 ngày, sau đó tưới mạnh trở lại. Phun GA3 (10 ppm) và bón kali trước khi ra hoa để kích thích.
Kết luận
Chăm sóc cây quýt đòi hỏi sự cẩn thận trong tưới nước, bón phân, tỉa cành, và phòng trừ sâu bệnh. Việc duy trì độ ẩm ổn định, cung cấp dinh dưỡng cân đối, tạo tán thông thoáng, và kiểm soát rầy chích hút là yếu tố then chốt để cây khỏe mạnh, cho quả to, ngọt. Đặc biệt, phòng ngừa bệnh vàng lá gân xanh bằng cách sử dụng giống sạch và diệt rầy sớm sẽ giúp bảo vệ vườn quýt lâu dài.
