Trồng ổi là một hoạt động nông nghiệp phổ biến, mang lại hiệu quả kinh tế cao nhờ cây ổi dễ trồng, thích nghi tốt, và cho trái quanh năm. Quả ổi giàu vitamin C, được thị trường ưa chuộng cả trong nước và xuất khẩu. Bài viết này N2 Agro cung cấp hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật trồng ổi, từ chọn giống, chuẩn bị đất, đến chăm sóc và thu hoạch, giúp người nông dân đạt năng suất cao và chất lượng quả tốt.
I. Tổng quan về cây ổi
- Tên khoa học: Psidium guajava, thuộc họ Sim (Myrtaceae).
- Đặc điểm sinh học:
- Cây thân gỗ nhỏ, cao 3-6 m, tán rộng 2-4 m, lá thuôn dài, xanh đậm.
- Thích hợp khí hậu nhiệt đới, nhiệt độ tối ưu 23-28°C, lượng mưa 1.000-2.000 mm/năm.
- Rễ cạn, tập trung ở tầng đất 0-30 cm, nhạy cảm với ngập úng nhưng chịu hạn tốt.
- Ra hoa và đậu quả quanh năm, vụ chính từ tháng 4-8 (mùa mưa).
- Thời gian khai thác: Cho trái sau 1-2 năm (ghép cành), năng suất cao từ năm 3-10, tuổi thọ kinh tế 15-20 năm.
- Loại đất phù hợp: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, pH 5.5-7.0, giàu hữu cơ.
II. Kỹ thuật trồng ổi
1. Chọn giống
- Giống phổ biến:
- Ổi lê Đài Loan: Quả to (300-500 g), vỏ mỏng, ít hạt, ngọt thanh, phù hợp xuất khẩu.
- Ổi ruột hồng: Quả tròn, ruột hồng, ngọt, thơm, phổ biến ở miền Nam.
- Ổi không hạt: Quả nhỏ (150-250 g), ngọt, không hạt, dễ tiêu thụ.
- Ổi xá lị: Quả tròn, ngọt đậm, chịu hạn tốt, phù hợp miền Trung.
- Ổi Đông Dư: Quả nhỏ, thơm, ngọt, nổi tiếng ở miền Bắc.
- Tiêu chí chọn giống:
- Sạch bệnh, đặc biệt không nhiễm tuyến trùng (Meloidogyne spp.) hoặc nấm (Fusarium).
- Mua từ vườn ươm uy tín, có chứng nhận giống.
- Cây ghép khỏe, cao 40-60 cm, thân thẳng, lá xanh, rễ phát triển tốt.
2. Chuẩn bị đất và hố trồng
- Thời vụ trồng:
- Miền Bắc: Tháng 2-4 (đầu mùa mưa) hoặc tháng 9-10 (cuối mùa mưa).
- Miền Nam: Tháng 5-7 (đầu mùa mưa).
- Chọn đất: Đất tơi xốp, thoát nước tốt, độ dốc <10°, pH 5.5-7.0. Tránh đất ngập úng, đất phèn nặng, hoặc đất nhiễm mặn.
- Xử lý đất: Cày xới, làm sạch cỏ dại, phơi đất 2-3 tuần để diệt mầm bệnh. Bón vôi bột (1-2 tấn/ha) để khử phèn, nâng pH, và tiêu diệt nấm, tuyến trùng. Đào rãnh thoát nước (rộng 30-40 cm, sâu 40 cm) ở vườn thấp để tránh ngập.
- Đào hố trồng: Kích thước: 50x50x50 cm (dài x rộng x sâu), khoảng cách 3-4 m (đối với ổi thâm canh). Bón lót mỗi hố: 10-15 kg phân chuồng hoai mục + 0.5 kg lân + 0.2 kg kali + 0.5 kg vôi bột, trộn đều với đất mặt, để 10-15 ngày trước khi trồng.
3. Kỹ thuật trồng
- Chuẩn bị cây giống: Ngâm bầu cây trong dung dịch thuốc trừ nấm (Ridomil Gold 0.1%) 5-10 phút để diệt nấm. Cắt bỏ lá già, rễ con thừa, giữ bầu đất nguyên vẹn.
- Trồng cây: Đặt bầu cây vào giữa hố, mặt bầu ngang hoặc cao hơn mặt đất 2-3 cm để tránh nước đọng. Lấp đất nhẹ, nén chặt, tưới nước giữ ẩm ngay sau trồng. Cắm cọc chống, buộc cây để tránh gió làm nghiêng gốc.
- Che phủ: Dùng rơm, cỏ khô, hoặc màng phủ che gốc để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại. Che bóng 30-50% cho cây con trong 1-2 tháng đầu (dùng lưới hoặc lá dừa).
4. Chăm sóc cây ổi
- Tưới nước: Tưới đều, giữ độ ẩm đất 60-70%, đặc biệt trong 6 tháng đầu và giai đoạn ra hoa, đậu quả. Mùa khô thì tưới 2-3 ngày/lần (10-20 lít/cây). Mùa mưa: Thoát nước kịp thời. Sử dụng tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh để tiết kiệm nước và tránh úng rễ.
- Bón phân:
- Cây con (1-2 năm): Tháng 1-2 lần, dùng phân NPK 16-16-8 (50-100 g/cây/lần) hoặc phân hữu cơ vi sinh (0.5-1 kg/cây). Phun phân bón lá (Grow More, Combi) 10-15 ngày/lần để kích thích ra lá, rễ.
- Cây kinh doanh (3 năm trở lên):
- Đợt 1 (sau thu hoạch, tháng 1-2): 10-15 kg phân chuồng + 0.5 kg NPK 20-10-10/cây.
- Đợt 2 (trước ra hoa, tháng 3-4): 0.3 kg NPK 16-12-8 + 0.2 kg lân/cây.
- Đợt 3 (đậu quả, tháng 6-7): 0.4 kg NPK 15-5-20 + 0.2 kg kali/cây.
- Đợt 4 (nuôi quả, tháng 9-10): 0.3 kg NPK 13-13-21 + phân bón lá vi lượng (Bo, Zn).
- Cách bón: Rải phân cách gốc 50-100 cm, xới nhẹ, tưới nước để phân ngấm.
- Tỉa cành, tạo tán:
- Cây con: Tỉa cành sát gốc, cành vượt, giữ 3-4 cành cấp 1 cách đều, tạo tán tròn, cao 50-60 cm.
- Cây trưởng thành: Tỉa cành khô, cành bệnh, cành sâu sau mỗi vụ thu hoạch. Tỉa thưa tán để thông thoáng.
- Tỉa quả: Loại bỏ quả nhỏ, dị dạng, giữ 1-2 quả/chùm để quả to, đều.
- Phòng trừ cỏ dại: Làm cỏ thủ công hoặc dùng thuốc diệt cỏ (Glyphosate 0.1%) cách gốc 1 m. Trồng xen cỏ Stylo hoặc đậu để che phủ đất, giảm xói mòn.
5. Phòng trừ sâu bệnh
- Sâu hại chính:
- Sâu đục quả (Conogethes punctiferalis): Lỗ đục trên quả, phân nâu đen. Xử lý: Bao quả bằng túi nilon (18×24 cm) khi quả to bằng ngón tay, phun Abamectin (Kuraba WP, 0.1%) hoặc Chlorpyrifos (Anboom 48EC, 0.1%).
- Rệp sáp (Planococcus citri): Sáp trắng trên lá, quả, nấm bồ hóng. Xử lý: Phun Imidacloprid (Confidor 100SL, 0.1%) hoặc Beauveria bassiana (BS25-Insect, 200 g/200 lít nước).
- Bọ xít xanh (Nezara viridula): Chích hút quả, gây đốm vàng. Xử lý: Dùng Karate 2.5EC (0.1%) hoặc bẫy dính vàng.
- Bệnh hại chính:
- Bệnh thán thư (Colletotrichum gloeosporioides): Đốm nâu đen trên lá, quả. Xử lý: Phun Ridomil Gold 68WG (0.2%) hoặc Daconil 75WP (0.2%).
- Bệnh đốm lá (Cercospora psidii): Đốm nâu, lá rụng. Xử lý: Phun Copper B 75WP (0.2%) hoặc Score 250EC (0.1%).
- Bệnh thối rễ (Fusarium, Phytophthora): Rễ thối, cây héo. Xử lý: Thoát nước tốt, tưới Aliette 800WG (0.2%) quanh gốc, bón Trichoderma (TRICÔ-ĐHCT, 200 g/200 lít nước).
- Tuyến trùng rễ (Meloidogyne spp.): Rễ sưng, cây còi cọc. Xử lý: Bón vôi bột, tưới Bio T, Sincosin 5SL (0.5 lít/200 lít nước).
- Quản lý tổng hợp (IPM): Thăm vườn thường xuyên, đặc biệt khi ra quả non (15-20 ngày sau đậu). Đặt bẫy dính vàng (5-10 bẫy/500 m²) để kiểm soát bọ xít, rệp. Sử dụng thiên địch (bọ rùa, ong ký sinh Trichogramma) để diệt rệp và sâu đục quả. Luân phiên thuốc (Abamectin, Imidacloprid) để tránh kháng thuốc.
6. Thu hoạch
- Thời điểm: Thu hoạch khi quả chín (vỏ chuyển vàng nhẹ, thịt quả giòn, ngọt), khoảng 3-4 tháng sau đậu quả, tùy giống.
- Cách thu hoạch:
- Dùng kéo cắt quả kèm cuống ngắn (0.5 cm), tránh làm rụng lá hoặc cành.
- Thu vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng nóng để quả không mất nước.
- Phân loại quả: Loại 1 (to, đẹp) để xuất khẩu, loại 2 (nhỏ, trầy nhẹ) bán nội địa.
- Bảo quản: Rửa quả, lau khô, bọc giấy hoặc túi lưới, bảo quản ở 8-10°C, độ ẩm 85-90% (giữ được 3-4 tuần). Không xếp chồng cao, tránh dập quả.
III. Lưu ý quan trọng khi trồng ổi
- Chọn giống phù hợp: Chọn giống phù hợp với khí hậu và thị trường (ví dụ: ổi lê Đài Loan cho xuất khẩu, ổi ruột hồng cho nội địa).
- Thoát nước tốt: Ổi nhạy với ngập úng, cần lên luống cao và đào rãnh thoát nước.
- Bao quả: Bao quả là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn sâu đục quả, cần thực hiện sớm khi quả non.
- Phòng trừ sâu bệnh sớm: Kiểm soát sâu đục quả và rệp sáp ngay từ giai đoạn ra hoa, đậu quả.
- Ghi chép: Lưu lịch bón phân, phun thuốc, và sâu bệnh để điều chỉnh kỹ thuật chăm sóc.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Có thể trồng ổi trên đất cát không?
Có, nhưng cần bón nhiều phân hữu cơ (15-20 kg/hố), tưới nước đều, và bổ sung vi lượng để đất giữ ẩm và cung cấp dinh dưỡng.
2. Bao quả ổi khi nào là hợp lý?
Bao quả khi quả to bằng ngón tay cái (15-20 ngày sau đậu quả), sau khi phun thuốc (Abamectin, Chlorpyrifos) 3-4 ngày để tăng hiệu quả.
3. Làm thế nào để ổi cho trái quanh năm?
Tỉa cành sau thu hoạch, bón phân đều, tưới nước ổn định, và xử lý ra hoa trái vụ bằng cách khoanh vỏ hoặc ngưng tưới 10-15 ngày rồi tưới mạnh trở lại.
Kết luận
Trồng ổi là một lựa chọn nông nghiệp hiệu quả nhờ cây dễ trồng, cho trái nhanh, và phù hợp nhiều vùng khí hậu. Việc chọn giống sạch bệnh, chuẩn bị đất tơi xốp, bón phân cân đối, bao quả, và kiểm soát sâu bệnh (đặc biệt sâu đục quả, rệp sáp) là yếu tố then chốt để đạt năng suất cao. Với kỹ thuật trồng và chăm sóc khoa học, người nông dân có thể thu hoạch ổi chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa và xuất khẩu.
