Bắp (ngô, Zea mays) là một trong những cây lương thực quan trọng, được trồng rộng rãi tại Việt Nam nhờ giá trị kinh tế cao, phục vụ cho thực phẩm, thức ăn chăn nuôi và công nghiệp. Để trồng bắp đạt năng suất tối ưu (8-12 tấn/ha), người trồng cần áp dụng kỹ thuật gieo trồng khoa học từ chọn giống, chuẩn bị đất, chăm sóc đến quản lý sâu bệnh. Dưới đây N2 Agro hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật trồng bắp, phù hợp cho cả quy mô nhỏ và sản xuất lớn.
I. Đặc điểm cây bắp và điều kiện sinh trưởng
1. Đặc điểm cây bắp
- Loại cây: Cây lương thực thân thảo, sống một vụ (90-120 ngày), rễ chùm phát triển mạnh, lá dài, quả dạng bắp (bắp hạt hoặc bắp nếp).
- Giống bắp phổ biến:
- Bắp hạt: VN 568, DK 6919, DK 9955, C.P 888, NK 7328 (năng suất cao, kháng sâu bệnh tốt).
- Bắp nếp: MX2, MX4, nếp địa phương (hạt dẻo, thơm).
- Bắp lai F1: Syngenta 777, Bioseed 9698, Pioneer 30Y87 (năng suất 10-12 tấn/ha).
- Thời gian thu hoạch: 90-100 ngày (bắp hạt), 65-75 ngày (bắp nếp, bắp non).
2. Điều kiện sinh trưởng
- Nhiệt độ: Thích hợp 25-30°C, dưới 15°C hoặc trên 35°C cây chậm phát triển, ảnh hưởng thụ phấn.
- Đất: Đất tơi xốp, thoát nước tốt (đất phù sa, đất thịt nhẹ, đất đỏ bazan), pH 5.5-7.0, giàu dinh dưỡng.
- Nước: Cần đủ ẩm, đặc biệt ở giai đoạn trổ cờ, phun râu, tạo hạt. Không chịu úng.
- Ánh sáng: Cần ánh sáng đầy đủ, 6-8 giờ/ngày, tránh bóng râm.
Xem thêm: Những vùng nào thích hợp cho việc trồng bắp ở Việt Nam
II. Kỹ thuật gieo trồng bắp
1. Chọn giống và xử lý hạt giống
- Chọn giống:
- Mua hạt giống từ công ty uy tín (Syngenta, Pioneer, CP, Bioseed), chọn giống phù hợp vùng miền, thời vụ, mục đích (lấy hạt, bắp non, thức ăn chăn nuôi).
- Ưu tiên giống lai F1 có năng suất cao, kháng sâu bệnh, chịu hạn tốt.
- Xử lý hạt giống:
- Kiểm tra hạt: Loại bỏ hạt lép, sâu mọt, chọn hạt đều, bóng mẩy.
- Ngâm hạt trong nước ấm (3 sôi : 2 lạnh, khoảng 45-50°C) 4-6 giờ, vớt ra để ráo.
- Ngâm với thuốc trừ nấm (Derosal 0.1% hoặc Cruiser Plus 312.5FS, 2 ml/kg hạt) 30 phút, rửa sạch, ủ trong khăn ẩm 12-24 giờ đến khi hạt nứt nanh (nếu cần).
2. Chuẩn bị đất
- Luân canh: Trồng xen/luân canh với đậu tương, lạc, lúa nước để tăng độ phì, giảm sâu bệnh. Tránh trồng bắp liên tục trên cùng đất (>3 vụ).
- Làm đất:
- Cày sâu 25-30 cm, bừa kỹ, làm sạch cỏ dại, phơi ải 7-10 ngày.
- Lên luống (mùa mưa) hoặc làm đất bằng (mùa khô):
- Luống: Rộng 1-1.2 m, cao 20-25 cm, rãnh thoát nước rộng 30 cm.
- Đất bằng: Đánh rạch hàng cách hàng 70-80 cm.
- Bón lót (cho 1 ha):
- Phân chuồng hoai: 10-15 tấn.
- Vôi bột: 500-1000 kg (khử phèn, diệt nấm).
- Super lân: 300-400 kg.
- Kali clorua: 100-150 kg.
- NPK (16-16-8): 100-150 kg.
- Trộn đều phân vào đất, phủ đất mỏng, tưới ẩm trước khi gieo.
3. Gieo hạt
- Thời vụ:
- Vụ Đông Xuân (tháng 11-12): Năng suất cao, ít sâu bệnh.
- Vụ Hè Thu (tháng 4-5): Chọn giống chịu hạn, đất thoát nước tốt.
- Vụ Thu Đông (tháng 8-9): Trồng sớm, tránh mưa bão cuối vụ.
- Mật độ và khoảng cách:
- Hàng cách hàng: 70-80 cm.
- Cây cách cây: 20-25 cm.
- Mật độ: 6-7 kg hạt/ha (khoảng 50.000-60.000 cây/ha).
- Cách gieo:
- Gieo 1-2 hạt/hốc, sâu 3-5 cm, phủ đất tơi, đè nhẹ.
- Tưới ẩm ngay sau gieo, phủ rơm/rạ mỏng (nếu mùa khô) để giữ ẩm.
- Khi cây có 2-3 lá, tỉa bỏ cây yếu, giữ 1 cây/hốc.
III. Chăm sóc cây bắp
1. Tưới nước
- Giai đoạn cây con (1-30 ngày): Tưới nhẹ 2-3 ngày/lần, giữ đất ẩm đều, tránh úng.
- Giai đoạn phát triển thân lá (30-60 ngày): Tưới 5-7 ngày/lần, lượng nước vừa đủ.
- Giai đoạn trổ cờ, phun râu, tạo hạt (60-90 ngày): Tưới đều 3-5 ngày/lần, đảm bảo đủ ẩm để hạt chắc, mẩy.
- Mùa mưa: Đảm bảo thoát nước tốt, tránh ngập rễ.
- Phương pháp: Tưới rãnh, tưới phun mưa, tránh tưới ngập hoặc trực tiếp lên lá khi trổ cờ.
2. Bón phân
- Bón thúc (cho 1 ha, chia 3 lần):
- Lần 1 (7-10 ngày sau gieo, cây 3-4 lá): 50-60 kg Urê + 100 kg NPK (16-16-8). Rắc cách gốc 5-10 cm, tưới nước.
- Lần 2 (25-30 ngày sau gieo, cây 7-8 lá): 80-100 kg Urê + 100-150 kg NPK (16-16-8) + 50 kg Kali clorua. Vun gốc kết hợp bón.
- Lần 3 (50-55 ngày sau gieo, trước trổ cờ): 50 kg Urê + 50-70 kg Kali clorua. Rắc xa gốc, tưới đẫm.
- Phun phân bón lá:
- Giai đoạn 30-40 ngày: Phun Đầu Trâu 701 hoặc Komix (15-20 ml/16 lít nước) để tăng sức sinh trưởng.
- Giai đoạn trổ cờ: Phun Bortrac hoặc Canxi-Bo (10-15 ml/16 lít nước) để tăng thụ phấn, hạt chắc.
3. Làm cỏ và vun gốc
- Làm cỏ:
- Làm cỏ lần 1 (10-15 ngày sau gieo), kết hợp tỉa cây yếu.
- Lần 2 (25-30 ngày sau gieo), trước khi bón thúc lần 2.
- Sử dụng thuốc trừ cỏ (Dual Gold, Lasso) trước gieo hoặc khi cỏ 2-3 lá, liều theo hướng dẫn.
- Vun gốc: Vun cao gốc 2 lần (15 và 30 ngày sau gieo) để cây đứng vững, rễ phát triển, chống đổ ngã.
IV. Quản lý sâu bệnh hại
1. Sâu hại chính
- Sâu đục thân (Ostrinia nubilalis): Đục thân, lá, bắp, gây gãy cây, hạt lép.
- Phòng trừ: Phun Regent 800WG (0.5 g/16 lít nước) hoặc Karate 2.5EC (15 ml/16 lít nước) khi cây 25-40 ngày tuổi. Thu gom tàn dư, cày sâu diệt nhộng.
- Sâu đục bắp (Helicoverpa armigera): Đục bắp, ăn hạt non.
- Phòng trừ: Phun Ammate 150SC (10 ml/16 lít nước) hoặc Fastac 5EC (15 ml/16 lít nước) khi bắp phun râu.
- **Sâu xám, sâu đất (Agrotis spp.)**: Cắn gốc cây con.
- Phòng trừ: Rắc Basudin 10H (10-15 kg/ha) quanh gốc trước gieo, vệ sinh đất.
2. Bệnh hại chính
- Bệnh đốm lá (Helminthosporium turcicum): Đốm nâu/xám trên lá, lá khô, giảm quang hợp.
- Phòng trừ: Phun Antracol 70WP (2-3 g/lít nước) hoặc Daconil 75WP (2 g/lít nước), chọn giống kháng (NK 7328).
- **Bệnh thối thân (Fusarium spp.)**: Thân thối, cây héo, chết.
- Phòng trừ: Xử lý đất bằng Trichoderma (10 kg/ha), phun Validamycin (10 ml/16 lít nước).
- Bệnh khô vằn (Rhizoctonia solani): Vết thối ở gốc, cây đổ.
- Phòng trừ: Luân canh, thoát nước tốt, phun Tilt Super 300EC (10 ml/16 lít nước).
3. Biện pháp phòng trừ tổng hợp
- Vệ sinh đồng ruộng, tiêu hủy tàn dư cây trồng.
- Sử dụng thiên địch (Trichogramma diệt trứng sâu, Beauveria bassiana diệt sâu non).
- Chọn giống kháng bệnh, bón phân cân đối, kiểm tra vườn 7-10 ngày/lần.
V. Thu hoạch và bảo quản
1. Thu hoạch
- Thời điểm:
- Bắp hạt: Khi lá bi khô, hạt cứng, bóng, vỏ bắp ngả vàng (90-100 ngày sau gieo).
- Bắp non, bắp nếp: Râu bắp ngả nâu, hạt căng sữa (65-75 ngày).
- Cách thu: Bẻ bắp bằng tay hoặc cắt cả cuống, thu vào sáng sớm/chiều mát.
- Năng suất: 8-12 tấn/ha (bắp hạt), 5-7 tấn/ha (bắp non).
2. Bảo quản
- Bắp tươi:
- Giữ nguyên vỏ bi, bảo quản nơi thoáng mát (15-20°C, độ ẩm 85-90%) trong 7-10 ngày.
- Lạnh (0-2°C, độ ẩm 95%): Giữ được 20-30 ngày.
- Bắp hạt khô:
- Tách hạt, phơi khô (độ ẩm <13%), cho vào bao PP, bảo quản nơi khô ráo, tránh mọt.
- Xử lý hạt bằng Actellic 50EC (5 ml/100 kg hạt) trước khi lưu kho.
VI. Lưu ý quan trọng
- Chọn thời vụ phù hợp: Trồng sớm vụ Đông Xuân (tháng 11) để tránh sâu bệnh, vụ Hè Thu (tháng 4) chọn giống chịu hạn.
- Không lạm dụng phân đạm: Thừa đạm gây sâu bệnh, cây đổ ngã. Bón kali nhiều ở giai đoạn tạo hạt để hạt mẩy.
- Theo dõi thời tiết: Tăng thoát nước mùa mưa, giữ ẩm mùa khô, tránh gieo khi dự báo bão.
- Quản lý đồng ruộng: Ghi chép lịch gieo, bón phân, phun thuốc để điều chỉnh kỹ thuật.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Trồng bắp bao lâu thì thu hoạch?
Bắp hạt thu sau 90-100 ngày, bắp nếp/non thu sau 65-75 ngày kể từ khi gieo.
2. Làm sao để bắp cho bắp to, hạt mẩy?
Bón phân cân đối (đủ kali, vi lượng), tưới đủ nước giai đoạn phun râu, chọn giống lai F1, thụ phấn bổ sung nếu cần.
3. Cách xử lý khi bắp bị sâu đục thân?
Phun Regent 800WG hoặc Karate 2.5EC khi cây 25-40 ngày, cày sâu diệt nhộng, vệ sinh tàn dư sau thu hoạch.
Kết luận
Trồng bắp là một lựa chọn kinh tế hiệu quả, phù hợp cho nhiều vùng miền tại Việt Nam. Với kỹ thuật gieo trồng khoa học – từ chọn giống, chuẩn bị đất, chăm sóc đến quản lý sâu bệnh – người trồng có thể đạt năng suất 8-12 tấn/ha, bắp to, hạt mẩy, chất lượng cao. Áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, kết hợp sinh học và hóa học, sẽ giúp giảm chi phí, bảo vệ môi trường và đảm bảo vụ mùa thành công. Chúc bạn có vụ bắp năng suất cao và kinh tế ổn định!
