Sâu xanh đục trái ớt

Sâu xanh đục trái ớt là loài côn trùng gây hại nghiêm trọng, làm giảm chất lượng và giá trị thương phẩm của ớt. Loài sâu này tấn công trái, gây rụng trái non, trái hỏng, ảnh hưởng lớn đến vụ mùa. Bài viết này N2 Agro cung cấp thông tin chi tiết về sâu xanh đục trái ớt, cách nhận biết, và biện pháp phòng trừ hiệu quả, phù hợp với vùng trồng Đồng Tháp, Gia Lai, Lâm Đồng.

I. Tổng quan về sâu xanh đục trái ớt

1. Tác nhân sâu xanh đục trái ớt

• Sâu xanh: Helicoverpa armigera (sâu đục quả, sâu xanh) là tác nhân chính, đẻ trứng trên hoa, trái non, ấu trùng đục vào trái.
• Yếu tố phụ:
  • Đất nghèo dinh dưỡng, thiếu kali, Bo làm cây yếu, trái dễ bị sâu tấn công.
  • Bón thừa đạm (ure >40 kg/ha) khiến cây ra lá non, thu hút sâu đẻ trứng.
  • Vết thương do côn trùng khác (bọ trĩ Thrips spp.) là cửa ngõ cho sâu xanh xâm nhập.

2. Điều kiện phát sinh sâu xanh đục trái ớt

• Thời tiết:
  • Nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm 60-80% (tháng 5-10) thuận lợi cho sâu xanh sinh sản.
  • Mùa khô (tháng 1-4) sâu phát triển chậm, nhưng vẫn gây hại nếu vườn không vệ sinh.
• Vườn ớt:
  • Vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng, hoặc tàn dư cây là nơi trú ẩn của sâu xanh.
  • Đất nghèo hữu cơ (<2%) làm cây ớt yếu, dễ bị sâu tấn công.
• Cây ớt:
  • Giai đoạn ra hoa, đậu trái (30-60 ngày sau trồng) là thời điểm sâu xanh gây hại nặng.
  • Cây ớt non (<30 ngày) hoặc già (>90 ngày) dễ bị sâu đẻ trứng.
• Lây lan:
  • Sâu trưởng thành bay từ vườn này sang vườn khác, đẻ trứng trên hoa, trái.
  • Trứng, ấu trùng lây qua gió, nước tưới, hoặc dụng cụ làm vườn.
  • Ở Đồng Tháp, Gia Lai, sâu xanh đục trái ớt lây lan nhanh, gây thiệt hại 30-50% vụ mùa.

3. Nhận biết sâu xanh đục trái ớt

• Trên trái:
  • Trái non có lỗ đục nhỏ (1-2 mm), tiết nhựa, bên trong có phân sâu màu đen.
  • Trái rụng sớm (30-50%), trái già hỏng, múi thối, không bán được.
• Trên hoa, lá:
  • Hoa rụng sớm, lá non có đốm do ấu trùng non cắn.
  • Trứng sâu (nhỏ, trắng) trên hoa, mặt dưới lá, nở sau 3-5 ngày.
• Dấu hiệu:
  • Ấu trùng dài 2-4 cm, màu xanh hoặc nâu, ẩn trong trái.
  • Sâu trưởng thành (bướm đêm) dài 1.5-2 cm, màu xám, hoạt động ban đêm.
• Giai đoạn nặng:
  • 50-70% trái bị đục, năng suất giảm 30-50%, chất lượng trái kém.
  • Vụ 2024 ở Đồng Tháp ghi nhận 40% vườn ớt bị sâu xanh, năng suất giảm từ 10 tấn/ha xuống 5 tấn/ha.
• Lưu ý: Kiểm tra hoa, trái non vào sáng sớm để phát hiện trứng, ấu trùng.

4. Tác hại của sâu xanh đục trái ớt

• Trực tiếp:
  • Giảm 30-50% năng suất do trái rụng non, trái hỏng.
  • Trái bị đục không đạt tiêu chuẩn thị trường, giảm giá trị thương phẩm.
• Gián tiếp:
  • Vết đục trên trái là cửa ngõ cho nấm (Colletotrichum spp.), vi khuẩn gây thối trái.
  • Tăng chi phí phun thuốc, thu hoạch, ảnh hưởng vụ sau.
  • Sâu lây lan sang cây lân cận (cà chua, bắp).
• Kinh tế:
  • Ở Đồng Tháp, Gia Lai, sâu xanh đục trái ớt gây thiệt hại hàng tỷ đồng mỗi vụ.
  • Vụ 2024 ở Gia Lai ghi nhận 30% vườn ớt mất 40% thu nhập do sâu xanh.

II. Biện pháp phòng trừ sâu xanh đục trái ớt

1. Biện pháp canh tác

• Chọn giống kháng:
  • Sử dụng giống ớt cay (VD: ớt Chỉ Thiên) có sức đề kháng tốt với sâu xanh.
  • Xử lý hạt giống bằng nước ấm 50°C (30 phút) trước gieo để giảm mầm bệnh.
• Cải tạo đất:
  • Bón 3-5 tấn/ha phân chuồng hoai mục (tháng 8) để tăng hữu cơ (>3%).
  • Đo pH đất, bón vôi bột (500 kg/ha) nếu pH <5.5 để cây khỏe mạnh.
• Vệ sinh vườn:
  • Thu gom tàn dư cây, trái hỏng sau thu hoạch, đốt hoặc chôn sâu với vôi bột (1 kg/m²).
  • Tỉa lá già, cành yếu (30 ngày sau trồng) để vườn thông thoáng.
• Quản lý phân bón:
  • Bón NPK 16-16-8 (0.2 kg/m²) trước ra hoa (20 ngày sau trồng), hạn chế ure (<10 kg/ha).
  • Phun phân bón lá chứa kali (0.2%, 20 g/100 lít nước) 2 lần (30-40 ngày sau trồng) để tăng sức đề kháng.

2. Biện pháp sinh học

• Vi sinh vật:
  • Sử dụng chế phẩm chứa Bacillus thuringiensis (200 ml/100 lít nước, phun 7-10 ngày/lần) để diệt ấu trùng sâu xanh.
  • Phun chế phẩm chứa Beauveria bassiana (200 g/100 lít nước, 10-14 ngày/lần) để kiểm soát sâu.
• Chế phẩm sinh học:
  • Phun chế phẩm chứa neem oil (0.2%, 20 ml/100 lít nước, 7-10 ngày/lần) để xua đuổi sâu trưởng thành.
  • Sử dụng chế phẩm chứa chitosan (250 ml/30 lít nước, 5-7 ngày/lần) để tăng sức đề kháng cây.
• Thiên địch:
  • Thả ong ký sinh (Trichogramma spp.) (10-15 thẻ/500 m²) vào 30-40 ngày sau trồng để tiêu diệt trứng sâu.
  • Trồng xen cúc, hướng dương để thu hút bọ cánh cứng ăn sâu.

3. Biện pháp thủ công

• Kiểm tra định kỳ:
  • Thăm vườn 3-5 ngày/lần (30-60 ngày sau trồng), kiểm tra hoa, trái non để phát hiện trứng, sâu.
  • Cắt trái bị đục, cho vào bao, tiêu hủy (đốt hoặc chôn đất).
• Bẫy côn trùng:
  • Đặt bẫy pheromone (5-7 bẫy/500 m²) từ 25-30 ngày sau trồng để bắt bướm trưởng thành.
  • Đặt bẫy dính vàng (10 bẫy/500 m², cao 0.5-0) để bắt bướm đêm.
• Che phủ:
  • Bọc trái non bằng túi nylon sau đậu trái (40 ngày sau trồng) để ngăn sâu đục.

IV. Biện pháp hóa học

• Thời điểm:
  • Phòng ngừa: Phun thuốc trước ra hoa (25-30 ngày sau trồng), định kỳ 15 ngày/lần.
  • Trị bệnh: Khi 5-20% trái bị đục, phun 2-3 lần, cách nhau 7 ngày.
• Hoạt chất:
  • Phun chế phẩm chứa spinosad (0.1%, 20 ml/100 lít nước) để diệt ấu trùng sâu xanh.
  • Sử dụng chế phẩm chứa abamectin (0.1%, 20 ml/100 lít nước, phun chiều mát) để kiểm soát sâu.
• Lưu ý:
  • Phun ướt đều hoa, trái non, phun vào chiều tối để tăng hiệu quả.
  • Luân phiên hoạt chất (spinosad tuần 1, abamectin tuần 3) để tránh kháng thuốc.
  • Tuân thủ thời gian cách ly 7-14 ngày trước thu hoạch.
  • Hạn chế hóa chất, ưu tiên sinh học để bảo vệ thiên địch.

III. Lưu ý khi phòng trừ sâu xanh đục trái ớt

• Phát hiện sớm: Kiểm tra hoa, trái non thường xuyên để nhận biết sâu xanh đục trái ớt kịp thời.
• Ưu tiên sinh học: Sử dụng chế phẩm chứa Bacillus subtilis thuringiensis, Beauveria và thiên địch để giảm tác động môi trường.
• Vệ sinh vườn: Thu gom trái hỏng, tỉa lá già để giảm nguồn lây.
• Khử trùng dụng cụ: Dùng cồn 70% vệ sinh kéo, xẻng để tránh lây trứng sâu.
• Ghi chép: Lưu lịch phun thuốc, bẫy, và kết quả để điều chỉnh biện pháp.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Làm thế nào để nhận biết sâu xanh đục trái ớt?

Kiểm tra trái non có lỗ nhỏ, tiết nhựa, hoặc phân sâu đen. Quan sát trứng trắng trên hoa, ấu trùng xanh trong trái.

Sâu xanh đục trái ớt có lây lan không?

Có, qua bướm trưởng thành di chuyển, trứng lây qua gió, nước tưới. Bẫy pheromone và vệ sinh vườn giúp giảm lây lan.

Có thể phòng trừ sâu xanh đục trái ớt không dùng thuốc hóa học không??

Có, dùng chế phẩm Bacillus thuringiensis, thả ong ký sinh, và bẫy pheromone hiệu quả, an toàn.

Xem thêm: Kỹ thuật phòng trừ một số sâu, bệnh hại cây ớt cay

Kết luận

Sâu xanh đục trái ớt (Helicopterpa armigera) gây giảm 30-50% năng suất nếu không kiểm soát. Nhận biết sớm qua lỗ đục trên trái, trứng trên hoa là chìa khóa để xử lý. Kết hợp biện pháp canh tác (vệ sinh vườn, bón phân cân đối), sinh học (Bacillus thuringiensis, Beauveria bassiana), thủ công (bẫy pheromone, bọc trái), và hóa học (spinosad, abamectin) giúp bảo vệ vệ vườn ớt. Ưu tiên sinh học, vệ sinh vườn, và kiểm tra định kỳ đảm bảo năng suất, chất lượng trái, và canh tác bền vững.

Xem thêm tại Website N2 Agro