Tuyến trùng rễ sầu riêng – Nguyên nhân, tác hại và cách phòng trừ

Tuyến trùng rễ sầu riêng là một trong những bệnh gây hại nghiêm trọng do tuyến trùng xâm nhập vào hệ thống rễ, tàn phá mô rễ và làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây. Nếu không phát hiện và kiểm soát kịp thời, cây sầu riêng có thể bị suy yếu, ngừng sinh trưởng và chết. Cùng cập nhật kiến thức nông nghiệp mới nhất cùng N2 Agro

I. Thông tin chung

II. Đặc điểm của tuyến trùng gây hại rễ sầu riêng

1. Hình dạng và cách nhận diện

• Tuyến trùng là loài giun tròn kích thước rất nhỏ, chỉ từ 0,5 – 2 mm, không thể nhìn thấy bằng mắt thường.
• Chúng có cơ thể trong suốt, phần đầu có kim chích để đâm xuyên vào rễ cây, hút chất dinh dưỡng.
• Tuyến trùng gây hại rễ có thể tồn tại ở nhiều môi trường khác nhau, đặc biệt là đất có độ ẩm cao.

2. Cách phân biệt tuyến trùng rễ với các loại tuyến trùng khác

• Tuyến trùng rễ (Meloidogyne spp.): Gây ra nốt sần trên rễ, làm tắc nghẽn mạch dẫn, gây thối rễ.
• Tuyến trùng thân lá (Aphelenchoides spp.): Tấn công lá cây, gây khô lá, lá xoăn lại và có đốm vàng.
• Tuyến trùng nội ký sinh hại rau màu (Heterodera spp.): Chủ yếu xuất hiện trên cây rau màu, gây rễ sưng nhưng không tạo nốt sần rõ rệt.

3. Loài côn trùng hoặc sinh vật có thể nhầm lẫn với tuyến trùng

• Sâu đất (Agriotes spp.): Có kích thước lớn hơn, có thể nhìn thấy bằng mắt thường, thường ăn rễ và mầm cây.
• Rệp sáp rễ (Dysmicoccus spp.): Thường bám trên rễ cây, tạo lớp bột trắng, dễ bị nhầm với tuyến trùng.
• Nấm Fusarium (Fusarium oxysporum): Gây thối rễ tương tự tuyến trùng nhưng có mùi hôi đặc trưng.

III. Biểu hiện và tác hại của bệnh tuyến trùng rễ sầu riêng

1. Triệu chứng ban đầu

• Cây phát triển chậm, lá vàng và rụng sớm: Dù được chăm sóc đầy đủ, cây sầu riêng vẫn có dấu hiệu sinh trưởng kém, lá nhỏ, chuyển vàng và rụng sớm, báo hiệu hệ thống rễ đang bị tổn thương.
• Rễ sưng, xuất hiện nốt sần bất thường: Khi tuyến trùng xâm nhập, rễ cây bị sưng phồng, có các nốt sần, dễ gãy và bị thối khi bóc ra, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng hút dinh dưỡng.
• Dấu hiệu héo rũ thất thường: Cây héo rũ vào buổi trưa do không hút được nước, nhưng có thể hồi phục vào chiều tối, tạo cảm giác cây vẫn còn sống khỏe, khiến nhiều người khó nhận ra bệnh kịp thời.

2. Tác hại nghiêm trọng

• Rễ cây bị hư hại nặng: Khi tuyến trùng tấn công mạnh, hệ thống rễ bị phá hủy hoàn toàn, mất khả năng hút nước và dinh dưỡng, khiến cây ngày càng suy yếu.
• Dễ bị nấm bệnh tấn công: Khi rễ bị tổn thương, các loại nấm và vi khuẩn gây thối rễ có cơ hội xâm nhập, làm cây bị thối rễ, lan rộng và gây chết hàng loạt.
• Suy giảm năng suất nghiêm trọng: Nếu không kiểm soát kịp thời, năng suất sầu riêng có thể giảm từ 30 – 50% mỗi mùa vụ, làm ảnh hưởng lớn đến kinh tế của người trồng.
• tuổi thọ cây bị rút ngắn: Cây nhiễm tuyến trùng không thể phát triển lâu dài, rễ bị suy yếu dẫn đến cây nhanh lão hóa và giảm tuổi thọ.
• Gia tăng chi phí phòng trừ: Khi cây đã bị tuyến trùng tấn công, việc xử lý trở nên khó khăn và tốn kém, người trồng phải tăng chi phí phân bón, thuốc BVTV để cứu cây, ảnh hưởng đến lợi nhuận.

IV. Biện pháp phòng và trị bệnh tuyến trùng rễ sầu riêng

1. Biện pháp canh tác

• Luân canh cây trồng: Hạn chế trồng sầu riêng liên tục nhiều năm trên một diện tích để giảm mật độ tuyến trùng.
• Cải tạo đất: Bổ sung phân hữu cơ, bón vôi để nâng pH đất trên 6, giảm điều kiện thuận lợi cho tuyến trùng phát triển.

• Trồng xen cây đối kháng: Cây họ đậu, cúc vạn thọ có khả năng tiết ra chất ức chế tuyến trùng.

2. Biện pháp sinh học

• Sử dụng nấm đối kháng Trichoderma: Loại nấm này giúp kiểm soát tuyến trùng và cải thiện hệ vi sinh vật có lợi trong đất.
• Nuôi thiên địch: Một số loài thiên địch như nấm Paecilomyces lilacinus, vi khuẩn Bacillus firmus giúp tiêu diệt tuyến trùng hiệu quả.

3. Biện pháp hóa học

• Dùng thuốc bảo vệ thực vật chuyên dụng: Các hoạt chất Abamectin, Emamectin benzoate, Fosthiazate, Oxamyl có tác dụng ức chế tuyến trùng.
• Phun thuốc đúng kỹ thuật: Cần phun vào gốc cây, tưới vào vùng rễ để diệt tuyến trùng hiệu quả.
• Kết hợp nguyên tắc 4 đúng: đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách sử dụng để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Cùng N2 Agro đọc thêm: Bệnh tuyến trùng rễ sầu riêng tại đây!

V. Lưu ý khi phòng và trị bệnh tuyến trùng rễ sầu riêng

• Kiểm tra rễ cây định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu của tuyến trùng và có biện pháp xử lý kịp thời.
• Không để đất trồng bị ẩm ướt quá mức trong thời gian dài, vì môi trường ẩm là điều kiện thuận lợi để tuyến trùng phát triển mạnh.
• Sử dụng phân bón hữu cơ và vi sinh vật có lợi để tăng cường sức khỏe của hệ rễ, giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
• Hạn chế sử dụng thuốc hóa học trừ tuyến trùng bừa bãi, cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn sử dụng.
• Khi phát hiện cây bị nhiễm nặng, cần loại bỏ rễ hư, khử trùng đất trồng trước khi tái canh.

Những câu hỏi thường gặp

Tuyến trùng rễ sầu riêng có thể lây lan qua các phương tiện nào?
Tuyến trùng có thể lây lan qua đất trồng bị nhiễm bệnh, nước tưới, công cụ làm vườn chưa được khử trùng và thậm chí qua rễ cây con bị nhiễm sẵn. Ngoài ra, côn trùng và động vật nhỏ cũng có thể vô tình mang tuyến trùng từ khu vực này sang khu vực khác.

Làm thế nào để kiểm tra đất trước khi trồng để phát hiện tuyến trùng? Để kiểm tra sự hiện diện của tuyến trùng trong đất, có thể lấy mẫu đất và gửi đến phòng thí nghiệm nông nghiệp để phân tích. Ngoài ra, có thể trồng cây thử nghiệm như cúc vạn thọ – loài cây nhạy cảm với tuyến trùng – để quan sát phản ứng của cây với đất.

Có phương pháp tự nhiên nào giúp giảm mật độ tuyến trùng trong đất không?
Ngoài việc sử dụng nấm đối kháng như Trichoderma hoặc vi khuẩn có lợi như Bacillus firmus, nông dân có thể áp dụng phương pháp xử lý nhiệt bằng cách phơi đất dưới ánh nắng trong thời gian dài hoặc sử dụng các loại cây có khả năng tiết chất ức chế tuyến trùng như cúc vạn thọ, cải dầu.

Kết luận

Tuyến trùng rễ sầu riêng là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm năng suất cây trồng. Việc nhận diện sớm và áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả sẽ giúp bà con bảo vệ cây sầu riêng tốt hơn. Kết hợp các phương pháp sinh học, canh tác và hóa học hợp lý sẽ giúp kiểm soát bệnh tuyến trùng rễ một cách bền vững, đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và đạt năng suất cao. Cùng đọc thêm nhiều bài viết hấp dẫn tại website N2 Agro