Bệnh rỉ sắt hại bắp: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng trị

Bệnh rỉ sắt là một trong những căn bệnh gây hại thường gặp ở cây bắp. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh này có thể làm giảm chất lượng và sản lượng của cây trồng. Để bảo vệ vụ mùa, bà con nông dân cần nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng trị của bệnh rỉ sắt trên cây ngô. Cùng cập nhật kiến thức nông nghiệp mới nhất tại N2 Agro

I. Thông tin chung về bệnh rỉ sắt

II. Nguyên nhân gây ra bệnh rỉ sắt hại bắp

1. Tác nhân gây bệnh

Nấm Puccinia maydis là nguyên nhân chính gây bệnh, tấn công chủ yếu vào lá cây ngô, đặc biệt trong điều kiện ẩm ướt kéo dài.

 Nấm sử dụng hai loại bào tử: bào tử xuân (urediniospores) lây lan nhanh qua gió và bào tử hạ (teliospores) tồn tại lâu dài trong đất.

 Sự phát triển của nấm được thúc đẩy bởi nhiệt độ 20-30°C và độ ẩm cao trên 80%, thường xuất hiện mạnh vào mùa mưa.

2. Điều kiện phát triển

Thời tiết mưa nhiều, sương mù dày đặc tạo môi trường lý tưởng cho nấm sinh sôi, đặc biệt ở vùng đất trũng, thoát nước kém.

Ruộng ngô trồng dày, thiếu thông thoáng làm tăng độ ẩm, giúp bào tử nấm dễ dàng bám vào lá và phát triển thành ổ bệnh.

 Đất thiếu dinh dưỡng, cây ngô suy yếu dễ bị nấm xâm nhập qua các vết thương nhỏ hoặc khí khổng trên lá.

3. Phân biệt bệnh rỉ sắt hại bắp với các bệnh khác

Bệnh rỉ sắt: Xuất hiện các đốm màu cam hoặc nâu, tập trung nhiều ở mặt dưới lá, khi bệnh nặng sẽ chuyển sang màu nâu sẫm.

Bệnh đốm lá: Gây ra các đốm lớn, viền đen hoặc tím, có thể lan rộng nhanh chóng.

Bệnh khô vằn: Xuất hiện các mảng trắng, vàng nâu trên lá, sau đó lan xuống thân cây.

Bệnh cháy lá: Lá có dấu hiệu héo rũ, khô cháy từ mép vào trong, thường xảy ra khi thời tiết khô hạn.

III. Biểu hiện gây hại của bệnh rỉ sắt hại bắp

1. Triệu chứng trên lá

Các đốm màu cam hoặc nâu xuất hiện trên lá ngô, ban đầu nhỏ như đầu kim, sau lan rộng thành mảng lớn, dễ nhận thấy vào sáng sớm.

 Đốm bệnh tập trung nhiều ở mặt dưới lá, nơi độ ẩm cao, sau đó lan sang mặt trên, làm lá mất dần màu xanh tự nhiên.

 Khi bệnh nặng, đốm chuyển nâu sẫm, phủ đầy bào tử màu cam rực rỡ, có thể nhìn thấy bằng mắt thường khi lá bị ẩm.

2. Diễn tiến bệnh

Bệnh thường bắt đầu từ lá dưới cùng, lan dần lên lá trên, đặc biệt trong giai đoạn cây ra bông hoặc tạo hạt, gây hại nghiêm trọng.

 Lá nhiễm bệnh khô héo, cuộn lại hoặc rụng sớm, làm cây mất khả năng quang hợp, dẫn đến bông ngô kém phát triển.

 Nếu không kiểm soát, toàn bộ ruộng ngô có thể bị bao phủ bởi bào tử, khiến cây trơ trụi, năng suất giảm mạnh.

IV. Hậu quả

1. Ảnh hưởng đến năng suất

Nấm Puccinia maydis làm giảm khả năng quang hợp do che phủ bề mặt lá, khiến cây thiếu năng lượng để phát triển bông và hạt.

 Cây ngô suy yếu, hạt nhỏ, lép nhiều, dẫn đến sản lượng giảm 20-50% nếu bệnh bùng phát ở giai đoạn ra bông hoặc tạo hạt.

 Chất lượng nông sản kém, hạt ngô mất độ bóng, trọng lượng thấp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị thương mại

2. Tác hại lâu dài

Bệnh rỉ sắt lan rộng qua bào tử trong không khí, có thể lây nhiễm toàn ruộng nếu không kiểm soát, gây thiệt hại lớn cho vụ mùa.

 Cây bị nhiễm nặng dễ mắc thêm các bệnh khác như thối thân, thối rễ do sức đề kháng suy giảm, dẫn đến chết cây hàng loạt.

 Nếu không xử lý kịp thời, mầm bệnh lưu tồn trong đất hoặc tàn dư cây trồng, gây khó khăn cho các vụ ngô tiếp theo.

V. Biện pháp phòng ngừa và đặc trị bệnh rỉ sắt hại bắp

1. Biện pháp phòng ngừa

Luân canh cây trồng với đậu, lạc hoặc lúa mỗi mùa để cắt đứt vòng đời của nấm, giảm lượng bào tử tích tụ trong đất từ vụ trước.

 Chọn giống ngô kháng bệnh như DK 6919, NK 7328, có khả năng chống chịu tốt với rỉ sắt, đảm bảo năng suất ổn định ngay cả trong điều kiện bất lợi.

 Dọn sạch cỏ dại, tàn dư ngô sau thu hoạch, đốt hoặc ủ phân để tiêu diệt mầm bệnh, đồng thời giữ ruộng thoáng khí, hạn chế độ ẩm quá cao.

2. Biện pháp đặc trị

Phun thuốc chứa hoạt chất Azoxystrobin hoặc Difenoconazole (20-30 ml/10 lít nước), phun đều hai mặt lá vào chiều mát, lặp lại sau 7-10 ngày nếu bệnh chưa giảm.

 Kết hợp bón phân NPK (tỷ lệ 20-10-10) liều 200-300 g/cây khi cây 30-40 ngày tuổi để tăng sức khỏe, giúp cây chống chịu tốt hơn với nấm bệnh.

 Khi phát hiện bệnh sớm, tỉa bỏ lá nhiễm nặng, gom đốt xa ruộng, sau đó phun thuốc ngay để ngăn chặn bào tử lây lan sang cây khỏe.

CÙng N2 Agro đọc thêm: Bệnh rỉ sắt hại bắp tại đây!

VI. Lưu ý khi kiểm soát bệnh rỉ sắt

1. Theo dõi và phát hiện sớm

Kiểm tra ruộng ngô thường xuyên, nhất là vào mùa mưa, tập trung quan sát mặt dưới lá để phát hiện các đốm cam nhỏ từ giai đoạn đầu.

 Ghi chép thời điểm bệnh xuất hiện, mức độ lây lan để điều chỉnh biện pháp phòng trị kịp thời, tránh để bệnh lan rộng mất kiểm soát.

2. Quản lý môi trường ruộng

Tránh tưới nước quá nhiều vào buổi tối, giữ ruộng khô ráo sau mưa để giảm độ ẩm, hạn chế điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.

 Đảm bảo khoảng cách trồng hợp lý (50-60 cm giữa các cây) để ruộng thông thoáng, giảm nguy cơ tích tụ bào tử nấm trên lá.

Kết luận

Bệnh rỉ sắt trên cây bắp là mối nguy lớn, nhưng có thể kiểm soát nếu bà con áp dụng đúng biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý sẽ giúp bảo vệ vụ mùa, đảm bảo năng suất và chất lượng ngô. Cùng đọc thêm nhiều bài biết hấp dẫn tại website N2 Agro