Bệnh thán thư trên dưa lưới

Bệnh thán thư trên dưa lưới là một trong những bệnh hại nghiêm trọng trên cây dưa lưới, gây ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng quả. Bệnh do nấm gây ra, làm xuất hiện các đốm đen trên lá, thân và quả, dẫn đến thối rữa, quả hư hỏng và mất giá trị thương mại. Bệnh thán thư phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm, đặc biệt vào mùa mưa, gây thiệt hại kinh tế đáng kể cho bà con nông dân. Việc nhận diện đặc điểm, tác hại và áp dụng biện pháp quản lý khoa học là chìa khóa để bảo vệ vườn dưa lưới. Cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về bệnh thán thư trên dưa lưới và các giải pháp kiểm soát hiệu quả để đảm bảo vụ mùa năng suất, bền vững.

I. Thông tin chung về bệnh thán thư trên dưa lưới

Bệnh thán thư trên dưa lưới do nấm Colletotrichum spp. gây ra, tấn công lá, thân, dây và quả, tạo các vết đốm đen, thối rữa, làm cây suy yếu và quả mất giá trị. Bệnh lây lan nhanh qua bào tử nấm nhờ gió, nước mưa, côn trùng hoặc dụng cụ chăm sóc, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát sớm. Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm cao, đặc biệt ở những vườn rậm rạp hoặc đất ngập úng. Hiểu rõ đặc điểm và nguyên nhân gây bệnh giúp bà con chủ động phòng ngừa, bảo vệ vụ mùa dưa lưới hiệu quả.

II. Đặc điểm và điều kiện phát triển của bệnh thán thư

1. Đặc điểm

• Tác nhân gây bệnh: Nấm Colletotrichum spp. tạo các đốm đen nhỏ trên lá, thân và quả, sau lan rộng thành vết lõm, thối rữa. Bào tử nấm phát triển trên bề mặt vết bệnh, có màu hồng hoặc cam.
• Dấu hiệu trên cây: Lá có đốm đen tròn hoặc bất định, thân và dây bị vết thối đen, quả xuất hiện đốm lõm, thối nhũn, phủ lớp bào tử nấm.
• Chu kỳ lây lan: Bào tử nấm lây qua gió, nước mưa, côn trùng, hạt giống nhiễm bệnh hoặc tàn dư thực vật. Nấm tồn tại lâu trong đất và tàn dư cây trồng.
• Vị trí tấn công: Bệnh tấn công tất cả bộ phận trên mặt đất, đặc biệt là lá, thân, dây và quả non, làm cây suy yếu và quả hư hỏng.

2. Điều kiện phát triển

• Nhiệt độ và độ ẩm: Nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm trên 80% là điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển, đặc biệt vào mùa mưa hoặc sau mưa lớn.
• Môi trường vườn: Vườn rậm rạp, thiếu thông thoáng, đất ngập úng hoặc tàn dư thực vật không được dọn sạch tạo nơi trú ẩn cho nấm.
• Chăm sóc cây: Bón phân dư đạm, cây lốp hoặc tổn thương cơ học (do côn trùng, dụng cụ) làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

Bệnh thán thư lây lan nhanh, gây thiệt hại lớn nếu không kiểm soát kịp thời, đặc biệt trong giai đoạn ra hoa và đậu quả. Bà con cần nắm rõ đặc điểm và điều kiện phát triển để áp dụng biện pháp quản lý hiệu quả.

III. Biểu hiện gây hại của bệnh thán thư trên cây dưa lưới

1. Dấu hiệu trên lá, thân và dây

• Lá xuất hiện các đốm đen tròn hoặc bất định, kích thước 2-10 mm, sau lan rộng, gây héo vàng, rụng sớm.
• Thân và dây có vết thối đen, lõm sâu, đôi khi tiết dịch nhầy, làm dây gãy, cây suy yếu.
• Lá và dây bị bệnh nặng làm giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

2. Dấu hiệu trên quả

• Quả non có các đốm đen nhỏ, sau lan rộng thành vết lõm, thối nhũn, phủ lớp bào tử nấm màu hồng hoặc cam.
• Quả bị thối, méo mó, mất giá trị thương mại, không thể tiêu thụ hoặc xuất khẩu.
• Quả bệnh nặng có mùi hôi, dễ lây lan sang các quả khỏe nếu không loại bỏ kịp thời.

Biểu hiện của bệnh thán thư dễ nhận biết, nhưng tiến triển nhanh, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không xử lý kịp thời. Bà con cần quan sát lá, thân, dây và quả thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.

IV. Tác hại của bệnh thán thư đối với cây dưa lưới

1. Suy yếu cây và giảm khả năng sinh trưởng

• Nấm làm lá rụng sớm, thân và dây thối, giảm khả năng quang hợp, khiến cây thiếu dinh dưỡng, còi cọc, khó ra hoa và đậu quả.
• Vết bệnh trên thân và dây tạo điều kiện cho các bệnh khác (như thối nhũn, nấm mốc) xâm nhập, làm cây suy yếu thêm.
• Cây bị bệnh nặng có thể chết, ảnh hưởng đến các vụ sau nếu đất không được xử lý.

2. Giảm năng suất và chất lượng

• Năng suất dưa lưới có thể giảm 40-70% ở những vườn bị bệnh nặng, gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
• Chất lượng quả kém, quả thối, méo mó, sần sùi, không đạt tiêu chuẩn thị trường, đặc biệt với dưa lưới xuất khẩu.
• Chi phí xử lý bệnh và khôi phục vườn tăng cao, làm giảm lợi nhuận của bà con.

Bệnh thán thư gây thiệt hại toàn diện, từ lá, thân, dây đến quả, làm cây dưa lưới suy yếu, ảnh hưởng lớn đến kinh tế. Nhận diện sớm tác hại và hành động nhanh chóng là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tổn thất.

V. Biện pháp quản lý bệnh thán thư trên cây dưa lưới

1. Biện pháp phòng ngừa

• Vệ sinh vườn: Dọn sạch cỏ dại, tàn dư thực vật, lá và quả rụng để loại bỏ nguồn nấm. Cắt tỉa dây, làm giàn để vườn thông thoáng.
• Cải tạo đất: Rắc vôi bột (500-700 kg/ha) để nâng pH đất lên 6.0-6.5, tưới Trichoderma spp. (2-3 kg/ha) để ức chế nấm trong đất.
• Quản lý nước: Xây hệ thống thoát nước tốt, tránh ngập úng. Tưới gốc hoặc tưới nhỏ giọt, giữ độ ẩm đất 60-70%, tránh tưới phun tạo điều kiện cho nấm lây lan.
• Chọn giống kháng bệnh: Sử dụng giống dưa lưới kháng bệnh thán thư (như giống F1, Taki), đảm bảo hạt giống sạch bệnh, xử lý bằng nước ấm (50°C) trước khi gieo.
• Bón phân cân đối: Bón phân NPK 15-15-15 (300-400 kg/ha) kết hợp phân hữu cơ (10-15 tấn/ha) để tăng sức đề kháng. Tránh bón dư đạm.
• Luân canh cây trồng: Luân canh với lúa, ngô hoặc rau họ cải (2-3 năm) để phá vỡ chu kỳ sống của nấm, giảm nguy cơ tích lũy trong đất.

2. Biện pháp điều trị

• Loại bỏ bộ phận nhiễm bệnh: Cắt bỏ lá, thân, dây và quả bị bệnh nặng, thu gom và tiêu hủy xa vườn (đốt hoặc chôn sâu) để ngăn lây lan. Vệ sinh dụng cụ bằng cồn hoặc nước vôi.
• Sử dụng thuốc sinh học: Phun chế phẩm chứa Trichoderma spp. hoặc Bacillus subtilis (2-3 kg/ha) để ức chế nấm Colletotrichum spp.
• Sử dụng thuốc hóa học: Phun thuốc chứa Mancozeb, Chlorothalonil hoặc Azoxystrobin (0,2%) khi phát hiện bệnh, tập trung vào lá, thân và quả. Lặp lại 2-3 lần, cách nhau 7-10 ngày.
• Kỹ thuật phun thuốc: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, đảm bảo phủ đều các bộ phận cây, tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều, đúng thời điểm, đúng cách).

Các biện pháp quản lý cần thực hiện đồng bộ, ưu tiên phòng ngừa vì bệnh thán thư khó điều trị khi đã lan rộng. Bà con nên theo dõi vườn thường xuyên, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm, bảo vệ vụ mùa dưa lưới.

VI. Lưu ý khi quản lý bệnh thán thư

• Phát hiện sớm: Kiểm tra lá, thân, dây và quả mỗi 3-5 ngày, đặc biệt sau mưa lớn, để phát hiện sớm đốm đen hoặc vết thối.
• Hạn chế tổn thương cây: Tránh làm tổn thương lá, thân, quả khi làm cỏ, bón phân hoặc thu hoạch, vì vết thương là cửa ngõ cho nấm xâm nhập.
• Kiểm soát hóa chất: Sử dụng đúng liều lượng thuốc, tuân thủ thời gian cách ly (7-14 ngày) để tránh tồn dư độc tố trên quả, đảm bảo an toàn thực phẩm.
• Tăng thông thoáng vườn: Làm giàn chắc chắn, tỉa lá già, dây thừa để vườn thoáng khí, giảm độ ẩm, hạn chế nấm phát triển.
• Ghi chép và đánh giá: Ghi lại thời điểm phát hiện bệnh, biện pháp xử lý và kết quả để rút kinh nghiệm, tối ưu hóa quản lý cho các vụ sau.

Những câu hỏi thường gặp

1. Làm thế nào để nhận biết sớm bệnh thán thư trên cây dưa lưới mà không cần dụng cụ chuyên biệt?

Quan sát lá, thân và quả, chú ý các đốm đen tròn hoặc bất định, vết lõm thối, lớp bào tử hồng hoặc cam. Kiểm tra vườn mỗi 3-5 ngày, đặc biệt sau mưa lớn hoặc trong điều kiện ẩm ướt.

2. Có thể sử dụng biện pháp dân gian nào để quản lý bệnh thán thư mà vẫn an toàn?

Phun dung dịch tỏi (1 kg tỏi giã nhuyễn, pha 10 lít nước) hoặc nước vôi loãng (10-15 g/lít) lên lá để hạn chế nấm. Kết hợp vệ sinh vườn, luân canh cây trồng và làm giàn thông thoáng.

3. Tại sao bệnh thán thư tái phát dù đã phun thuốc và dọn vườn?

Bệnh tái phát do nấm tồn tại trong đất, tàn dư thực vật, hạt giống hoặc lây qua nước mưa. Xử lý đất bằng Trichoderma spp., vệ sinh dụng cụ, dùng hạt giống sạch và kiểm soát độ ẩm vườn.

Kết luận

Bệnh thán thư trên dưa lưới là mối đe dọa lớn, nhưng bà con có thể quản lý hiệu quả nếu hiểu rõ đặc điểm, tác hại và áp dụng các biện pháp khoa học. Từ vệ sinh vườn, cải tạo đất, sử dụng giống kháng bệnh đến xử lý kịp thời khi phát hiện bệnh, mỗi bước đều góp phần bảo vệ cây dưa lưới, đảm bảo năng suất và chất lượng quả. Quản lý vườn khoa học, kết hợp phòng ngừa và điều trị kịp thời sẽ giúp bà con giảm thiểu thiệt hại, duy trì vụ mùa bền vững. Hãy áp dụng các biện pháp trên để bảo vệ vườn dưa lưới và tối ưu hóa hiệu quả canh tác!

Xem thêm tại Website N2 Agro