Bệnh thối trắng trên hành lá là một trong những vấn đề do nấm gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của cây, làm thối nhũn lá và thân, dẫn đến giảm năng suất và chất lượng. Với khả năng lây lan nhanh trong điều kiện ẩm ướt, đây là mối đe dọa lớn nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả và chăm sóc đúng cách là yếu tố quan trọng để bảo vệ mùa vụ hành lá. Bài viết này N2 Agro cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, cách nhận biết, và các giải pháp quản lý vấn đề trên cây hành lá.
I. Tổng quan về vấn đề trên cây hành lá
1. Tác nhân và đặc điểm
Bệnh thối trắng trên hành lá do nấm Sclerotinia sclerotiorum gây ra, một loại nấm phát triển mạnh ở nhiệt độ 19-24°C và độ ẩm cao. Nấm tạo ra các hạch màu nâu đen, lây lan qua đất, tàn dư cây, hoặc nước tưới.
- Yếu tố đất: Đất chua (pH dưới 5.5) hoặc thoát nước kém tạo điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển.
- Giống cây: Hành lá yếu, thiếu dinh dưỡng như kali hoặc photpho, dễ bị nhiễm bệnh.
- Nguồn lây lan: Tàn dư cây nhiễm bệnh từ vụ trước hoặc đất không được xử lý là nguyên nhân chính.
2. Điều kiện phát sinh
- Thời tiết: Độ ẩm cao (trên 80%) và nhiệt độ từ 19 đến 24°C là môi trường lý tưởng để nấm lây lan nhanh. Mưa kéo dài hoặc sương mù làm tăng nguy cơ.
- Vườn hành lá: Đất nặng, thoát nước kém, hoặc tàn dư cây không dọn sạch là nơi nấm trú ẩn và phát triển.
- Cây hành lá: Cây non (dưới 1 tháng tuổi), cây đang phát triển thân và lá là giai đoạn dễ bị ảnh hưởng nhất.
- Lây lan: Nấm lây qua đất, nước tưới, hoặc dụng cụ canh tác không vệ sinh, gây thiệt hại từ 30-40% nếu không kiểm soát kịp thời.
- Yếu tố con người: Trồng mật độ cao (>200.000 cây/ha) hoặc không luân canh đất làm tăng nguy cơ phát triển.
3. Dấu hiệu nhận biết
- Trên lá: Lá héo, thối nhũn, xuất hiện mốc trắng và hạch nấm màu nâu đen do nấm gây ra.
- Triệu chứng: Cây chết đứng, thân thối từ gốc, mùi hôi nhẹ, và giảm năng suất rõ rệt.
- Giai đoạn nặng: Toàn bộ vườn hành lá có thể mất 40% năng suất nếu không kiểm soát. Cây hỏng hoàn toàn, khó phục hồi.
- Lưu ý: Kiểm tra vào sáng sớm hoặc chiều mát, cắt thân để quan sát hạch nấm. Phân biệt với thối đen qua màu mốc và mùi.
4. Tác hại
- Trực tiếp: Giảm 30-40% năng suất do cây chết đứng, lá và thân thối nhũn, ảnh hưởng chất lượng thương phẩm.
- Gián tiếp: Lây lan sang cây khác, tăng chi phí xử lý thêm 10-15% do nấm tạo điều kiện cho các bệnh khác phát triển.
- Kinh tế: Gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng mỗi vụ nếu không kiểm soát, đặc biệt trong mùa vụ cao điểm.
- Môi trường: Lạm dụng hóa chất để diệt nấm có thể gây ô nhiễm đất, nước, và ảnh hưởng đến hệ sinh thái.
II. Biện pháp phòng trừ bệnh thối trắng trên hành lá
1. Biện pháp canh tác
- Chọn giống chất lượng: Sử dụng giống hành lá như F1 Tokyo Long Green hoặc giống địa phương khỏe mạnh, xử lý giống trước khi trồng.
- Cải tạo đất: Bón vôi bột (20-30 kg/1000 m²) để điều chỉnh độ pH nếu đất chua, kết hợp với 5-10 tấn/ha phân chuồng hoai mục.
- Vệ sinh vườn: Tỉa cành, dọn tàn dư cây, và chôn với vôi bột (1 kg/m²) để tiêu diệt mầm bệnh.
- Quản lý phân bón: Bón NPK (15-15-15, 0.5 kg/1000 cây) trước khi trồng, bổ sung kali để tăng sức đề kháng.
- Quản lý nước: Tưới nhỏ giọt, tránh ngập úng, và giữ luống cao 20-30 cm để giảm ẩm độ.
2. Biện pháp sinh học
- Thiên địch: Thả nấm đối kháng như Trichoderma (200 g/200 lít nước, 10-14 ngày/lần) để kiểm soát tự nhiên.
- Chế phẩm sinh học: Phun Paecilomyces fumosoroseus (200 g/200 lít nước) để ức chế sự phát triển của nấm.
- Phân hữu cơ vi sinh: Bón phân chuồng kết hợp vi sinh để tăng sức đề kháng cho cây.
- Ưu điểm: An toàn, bảo vệ môi trường, giảm nguy cơ kháng thuốc.
3. Biện pháp thủ công
- Kiểm tra định kỳ: Thăm vườn 3-5 ngày/lần, kiểm tra thân và lá vào sáng sớm để phát hiện vấn đề kịp thời.
- Thu gom cây bệnh: Loại bỏ cây bị nhiễm nặng, cho vào bao nylon và tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu với vôi bột (200 g/cây).
- Dọn đất: Làm sạch tàn dư cây sau thu hoạch, phun vôi bột (1 kg/m²) để diệt nấm còn sót.
- Lên luống cao: Giữ luống cao 20-30 cm, thông thoáng để giảm ẩm độ và hạn chế lây lan.
4. Biện pháp hóa học
- Thời điểm xử lý: Phun thuốc khi 5-10% cây bị hại, lặp lại 7-10 ngày/lần trong điều kiện khô ráo.
- Hoạt chất: Sử dụng fosetyl-Al hoặc metalaxyl-M để diệt nấm hiệu quả.
- Lưu ý: Phun ướt đều thân và lá, luân phiên các hoạt chất để tránh kháng nấm, tuân thủ thời gian cách ly 7 ngày trước thu hoạch.
III. Lưu ý khi phòng trừ bệnh thối trắng trên hành lá
- Phát hiện sớm: Kiểm tra thân và lá thường xuyên để nhận biết vấn đề kịp thời, đặc biệt trong mùa ẩm.
- Ưu tiên sinh học: Sử dụng Trichoderma và phân vi sinh để giảm tác động môi trường khi xử lý.
- Vệ sinh vườn: Tỉa cành, dọn sạch tàn dư cây, và tránh để nước đọng quanh gốc để hạn chế nấm phát triển.
- Khử trùng dụng cụ: Dùng cồn 70% vệ sinh cuốc, xẻng, và bao bì sau mỗi lần sử dụng để ngăn lây lan.
- Quản lý cộng đồng: Phối hợp với nông dân lân cận để kiểm tra vườn và luân canh đất, giảm nguy cơ lây nhiễm qua đất hoặc nước.
- Ghi chép: Lưu lịch phun thuốc, bón phân, và kết quả kiểm tra để điều chỉnh biện pháp qua các mùa.
- Đào tạo nông dân: Tham gia tập huấn kỹ thuật để cập nhật phương pháp mới, nâng cao hiệu quả quản lý.
FAQs
Làm thế nào để nhận biết vấn đề trên cây hành lá?
Quan sát mốc trắng và hạch nấm màu nâu đen trên lá thối nhũn.
Nguyên nhân gây ra vấn đề này là gì?
Do nấm từ đất, tàn dư cây, và điều kiện thời tiết ẩm ướt.
Có thể phòng trừ không dùng hóa chất không?
Có, sử dụng Trichoderma và luân canh đất hiệu quả.
Xem thêm: Một số sâu bệnh gây hại hành lá và biện pháp phòng trừ
Kết luận
Vấn đề trên cây hành lá gây thiệt hại 30-40% năng suất nếu không kiểm soát. Nhận biết sớm qua mốc trắng và hạch nấm là bước quan trọng đầu tiên. Kết hợp biện pháp canh tác (vệ sinh vườn, bón phân), sinh học (Trichoderma), thủ công (dọn đất), và hóa học (fosetyl-Al) sẽ bảo vệ mùa vụ hiệu quả. Ưu tiên sinh học, cải tạo đất, và kiểm tra định kỳ đảm bảo năng suất cao, chất lượng tốt, đáp ứng nhu cầu thị trường.
Xem thêm tại N2 Agro
