Bệnh vàng lá gân xanh trên cam còn được gọi là bệnh Greening, là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trên cây có múi. Bệnh do vi khuẩn Candidatus Liberibacter spp. gây ra và lây truyền chủ yếu qua rầy chổng cánh. Khi cây cam nhiễm bệnh, lá bị vàng từng mảng nhưng gân lá vẫn xanh, cây suy yếu, còi cọc, quả nhỏ, méo mó, mất giá trị thương phẩm. Nếu không kiểm soát kịp thời, bệnh có thể lan rộng, làm chết cây và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng. Bài viết này, N2 Agro sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng trừ bệnh vàng lá gân xanh, giúp bảo vệ vườn cam khỏi dịch bệnh nguy hiểm này.
I. Nguyên nhân gây bệnh vàng lá gân xanh trên cam
1. Tác nhân gây bệnh
- Bệnh do vi khuẩn Candidatus Liberibacter asiaticus hoặc Candidatus Liberibacter africanus gây ra.
- Vi khuẩn này sống bên trong mạch dẫn của cây, làm tắc nghẽn quá trình vận chuyển dinh dưỡng và nước, khiến cây bị vàng lá, suy yếu, mất sức sống.
2. Con đường lây lan
- Qua rầy chổng cánh (Diaphorina citri): Đây là con đường lây bệnh chủ yếu. Khi rầy chổng cánh hút nhựa từ cây bị bệnh, vi khuẩn sẽ xâm nhập vào cơ thể chúng và truyền sang cây khỏe mạnh khi tiếp tục chích hút.
- Qua cây giống nhiễm bệnh: Nếu sử dụng cây giống từ cây mẹ bị bệnh, cây con sẽ nhiễm bệnh ngay từ đầu.
- Qua dụng cụ canh tác bị nhiễm khuẩn: Vi khuẩn có thể lây lan khi sử dụng kéo cắt tỉa trên cây bệnh mà không được khử trùng.
- Qua tiếp xúc giữa rễ cây khỏe và rễ cây bệnh: Nếu trồng cam với mật độ dày, bệnh có thể lây từ cây này sang cây khác thông qua hệ thống rễ.
III. Triệu chứng của bệnh vàng lá gân xanh trên cam
1. Trên lá
- Lá bị vàng từng mảng nhưng gân lá vẫn xanh đậm, đây là dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt với các bệnh vàng lá khác.
- Kích thước lá nhỏ hơn bình thường, mép lá cong hoặc xoăn nhẹ.
- Khi bệnh nặng, lá rụng sớm, cây trơ trụi, giảm khả năng quang hợp.
2. Trên cành và rễ
- Cành cây không phát triển mạnh, nhỏ, yếu, dễ gãy.
- Rễ cây bị thối, giảm khả năng hút nước và dinh dưỡng, làm cây còi cọc, sinh trưởng kém.
3. Trên quả
- Quả nhỏ, méo mó, vỏ dày, màu sắc không đồng đều.
- Thịt quả bị khô, xốp, có vị chua gắt, mất hương vị đặc trưng của cam.
- Hạt bị teo nhỏ hoặc lép hoàn toàn.
4. Trên toàn cây
- Cây sinh trưởng kém, còi cọc, ra hoa ít và đậu quả kém.
- Nếu không xử lý kịp thời, bệnh có thể làm cây chết dần trong vòng 2 – 3 năm sau khi nhiễm bệnh.
IV. Cách phòng và trị bệnh vàng lá gân xanh trên cam
1. Biện pháp phòng bệnh
a. Chọn giống sạch bệnh
- Sử dụng cây giống sạch bệnh, có nguồn gốc từ vườn ươm đạt tiêu chuẩn.
- Không sử dụng cây giống từ cây mẹ nhiễm bệnh, dù cây con ban đầu có vẻ khỏe mạnh.
b. Kiểm soát rầy chổng cánh
- Dùng bẫy màu vàng để thu hút và kiểm soát số lượng rầy.
- Nuôi thiên địch tự nhiên như bọ rùa, ong ký sinh để hạn chế rầy chổng cánh.
- Phun thuốc sinh học hoặc dầu khoáng định kỳ để tiêu diệt rầy non.
- Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học để bảo vệ thiên địch có lợi.
c. Quản lý vườn hợp lý
- Tỉa cành, tạo tán thông thoáng, giúp hạn chế nơi trú ẩn của rầy chổng cánh.
- Bón phân cân đối giữa đạm, lân, kali và vi lượng để cây có sức đề kháng tốt.
- Luân canh cây trồng, tránh trồng cam liên tục trên một diện tích để hạn chế mầm bệnh.
2. Biện pháp xử lý khi cây bị nhiễm bệnh
a. Cắt tỉa và tiêu hủy cây bệnh
- Cắt bỏ các cành nhiễm bệnh, thu gom lá, quả rụng đem tiêu hủy để tránh lây lan.
- Nếu cây bị bệnh nặng, cần nhổ bỏ toàn bộ cây, tránh để bệnh lây sang cây khỏe.
b. Xử lý đất và dụng cụ canh tác
- Bón vôi và cải tạo đất trước khi trồng lại cam để tiêu diệt mầm bệnh.
- Khử trùng dụng cụ cắt tỉa bằng cồn hoặc dung dịch thuốc sát khuẩn trước khi sử dụng trên cây khác.
c. Sử dụng thuốc đặc trị
- Hiện nay chưa có thuốc đặc trị hoàn toàn bệnh vàng lá gân xanh, nhưng có thể sử dụng kháng sinh như Streptomycin hoặc Tetracycline để làm chậm sự phát triển của vi khuẩn.
- Kết hợp phun thuốc trừ rầy chổng cánh để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn sang cây khác.
V. Lưu ý quan trọng khi phòng trừ bệnh vàng lá gân xanh
Bệnh vàng lá gân xanh (Greening) là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trên cây có múi, không có thuốc đặc trị, do đó việc kiểm soát cần được thực hiện từ khâu phòng bệnh đến quản lý tổng hợp trong suốt quá trình sinh trưởng của cây. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp hạn chế nguy cơ lây lan và tác hại của bệnh này.
- Kiểm tra vườn thường xuyên, đặc biệt vào mùa mưa và khi cây ra đọt non để phát hiện sớm bệnh.
- Không nhân giống từ cây bệnh, ngay cả khi cây mẹ có triệu chứng nhẹ.
- Chú trọng kiểm soát rầy chổng cánh, vì đây là con đường lây bệnh chính.
- Không lạm dụng phân đạm, vì cây phát triển nhanh sẽ kích thích rầy chổng cánh sinh sôi mạnh hơn.
- Áp dụng biện pháp quản lý tổng hợp (IPM) kết hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả phòng trừ cao nhất.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bệnh vàng lá gân xanh có lây lan qua đất không?
Không, bệnh chủ yếu lây lan qua rầy chổng cánh và cây giống nhiễm bệnh.
2. Cam bị vàng lá có phải lúc nào cũng do bệnh Greening không?
Không, vàng lá còn do thiếu dinh dưỡng hoặc bệnh nấm. Cần kiểm tra triệu chứng gân lá xanh và quả nhỏ, méo mó để xác định Greening.
3. Có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh vàng lá gân xanh không?
Hiện chưa có thuốc chữa hoàn toàn. Cách tốt nhất là phòng bệnh sớm, kiểm soát rầy chổng cánh và sử dụng cây giống sạch bệnh.
Kết luận
Bệnh vàng lá gân xanh trên cam là một trong những bệnh nguy hiểm nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng quả. Để bảo vệ vườn cam, bà con cần chủ động phòng bệnh bằng cách kiểm soát rầy chổng cánh, sử dụng giống sạch bệnh và quản lý vườn hợp lý.
