Biện pháp quản lý bệnh hại sầu riêng

Sầu riêng là cây trồng có giá trị kinh tế cao, nhưng dễ bị tấn công bởi nhiều loại bệnh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng trái. Các bệnh phổ biến như thối rễ, thán thư, thối trái và chảy gôm làm cây suy yếu, trái hư hỏng, dẫn đến thiệt hại lớn cho nông dân. Việc nhận diện đặc điểm, nguyên nhân và áp dụng biện pháp quản lý khoa học là chìa khóa để bảo vệ vườn sầu riêng. Cùng N2 Agro tìm hiểu chi tiết về các bệnh hại sầu riêng và biện pháp kiểm soát hiệu quả để đảm bảo vụ mùa năng suất, chất lượng và bền vững.

I. Thông tin chung về bệnh hại sầu riêng

Bệnh hại sầu riêng do nấm, vi khuẩn và các điều kiện môi trường bất lợi gây ra, tấn công từ rễ, lá, thân đến trái, làm suy giảm sức sống của cây và chất lượng trái. Các bệnh này phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm, đặc biệt vào mùa mưa hoặc vườn thiếu chăm sóc. Hiểu rõ đặc điểm và nguyên nhân gây bệnh giúp bà con chủ động phòng ngừa, bảo vệ vườn sầu riêng, đảm bảo năng suất và chất lượng trái đáp ứng tiêu chuẩn thị trường nội địa và xuất khẩu.

II. Đặc điểm và điều kiện phát triển của bệnh hại sầu riêng

1. Đặc điểm

• Bệnh thối rễ (Phytophthora spp.): Rễ cây bị thối đen, lá vàng úa, rụng sớm, cây suy yếu, dễ đổ ngã. Nấm tấn công ở vùng rễ và cổ rễ, lan lên thân.
• Bệnh thán thư (Colletotrichum spp.): Lá, hoa và trái non xuất hiện đốm nâu đen, lan rộng thành vết hoại tử. Trái bị rụng sớm hoặc thối khi chín.
• Bệnh thối trái (Fusarium spp.): Trái sầu riêng có vết thối mềm, màu nâu đen, mùi hôi, múi trái hư hỏng, không sử dụng được.
• Bệnh chảy gôm (Lasiodiplodia spp.): Thân và cành tiết gôm màu nâu hoặc đen, vỏ cây nứt, lá héo, cành khô dần.
• Chu kỳ phát triển: Nấm gây bệnh sinh sôi nhanh trong môi trường ẩm ướt, lây lan qua nước, gió, côn trùng hoặc dụng cụ chăm sóc không vệ sinh.

2. Điều kiện phát triển

• Nhiệt độ và độ ẩm: Nhiệt độ 25-32°C, độ ẩm trên 80% là điều kiện lý tưởng cho nấm bệnh phát triển, đặc biệt vào mùa mưa.
• Môi trường vườn: Vườn thoát nước kém, đất úng, cỏ dại nhiều hoặc tàn dư thực vật không được dọn sạch tạo điều kiện cho nấm trú ẩn.
• Chăm sóc cây: Bón phân không cân đối, dư đạm, thiếu dinh dưỡng vi lượng hoặc cây bị tổn thương cơ học làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

Bệnh hại sầu riêng lây lan nhanh, gây thiệt hại lớn nếu không kiểm soát kịp thời, đặc biệt trong giai đoạn cây ra hoa, đậu trái. Bà con cần nắm rõ đặc điểm và điều kiện phát triển của bệnh để áp dụng biện pháp quản lý hiệu quả, bảo vệ vụ mùa.

III. Biểu hiện gây hại của bệnh trên cây sầu riêng

1. Dấu hiệu trên lá, thân và rễ

• Thối rễ: Lá vàng, héo, rụng sớm; rễ đen, thối, có mùi hôi; cây còi cọc, dễ đổ khi có gió mạnh.
• Thán thư: Lá non và hoa có đốm nâu đen, lan rộng thành vết hoại tử; cành non khô, hoa rụng.
• Chảy gôm: Thân và cành tiết gôm nâu đen, vỏ cây nứt, lá héo, cành khô dần từ ngọn xuống.

2. Dấu hiệu trên trái

• Thán thư: Trái non có đốm đen, rụng sớm; trái chín có vết thối, múi trái bị hư hỏng.
• Thối trái: Trái có vết thối mềm, màu nâu đen, mùi hôi, múi trái nhũn, không ăn được, dễ lây lan sang trái khác.

Biểu hiện của bệnh hại dễ nhận biết, nhưng nếu không xử lý kịp thời, bệnh lan rộng, gây thiệt hại nghiêm trọng từ rễ, thân đến trái. Bà con cần quan sát vườn thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh, từ đó áp dụng biện pháp kiểm soát hiệu quả, bảo vệ vụ mùa sầu riêng.

IV. Tác hại của bệnh hại đối với cây sầu riêng

1. Suy yếu cây và lây lan

• Bệnh thối rễ làm cây thiếu dinh dưỡng, suy yếu, dễ chết nếu không xử lý sớm, ảnh hưởng đến cả vườn nếu nấm lây lan qua đất.
• Thán thư và thối trái gây rụng hoa, rụng trái non, làm giảm khả năng đậu trái và chất lượng trái chín.
• Chảy gôm làm cành khô, cây suy kiệt, giảm khả năng sinh trưởng và ra trái trong các vụ tiếp theo.

2. Giảm năng suất và chất lượng

• Năng suất sầu riêng có thể giảm 50-70% ở những vườn bị bệnh nặng, gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng.
• Chất lượng trái kém, tỷ lệ trái hư hỏng cao, không đáp ứng tiêu chuẩn thị trường, đặc biệt với sầu riêng xuất khẩu.
• Chi phí xử lý bệnh và khôi phục vườn tăng cao, làm giảm lợi nhuận của bà con.

Bệnh hại gây thiệt hại toàn diện, từ rễ, thân, lá đến trái, làm cây sầu riêng suy yếu, ảnh hưởng lớn đến kinh tế. Nếu không kiểm soát kịp thời, hậu quả kéo dài, khiến bà con tốn kém công sức và chi phí. Nhận diện sớm tác hại và hành động nhanh chóng là yếu tố quan trọng để giảm thiểu tổn thất.

V. Biện pháp quản lý bệnh hại sầu riêng

1. Biện pháp phòng ngừa

• Vệ sinh vườn: Dọn sạch cỏ dại, tàn dư thực vật, lá và trái rụng để loại bỏ nguồn bệnh. Cắt tỉa cành già, tạo độ thông thoáng cho vườn.
• Quản lý đất và nước: Xây dựng hệ thống thoát nước tốt, tránh úng ngập. Tưới gốc thay vì tưới phun để giảm độ ẩm. Trộn vôi bột (100-150 kg/ha) vào đất trước khi trồng để khử nấm.
• Chọn giống và chăm sóc cây: Sử dụng giống sầu riêng kháng bệnh (như Ri6, Monthong), bón phân cân đối với NPK 15-10-20 (100-150 kg/ha) và phân hữu cơ để tăng sức đề kháng.
• Theo dõi vườn: Kiểm tra rễ, lá, thân, trái mỗi 5-7 ngày, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.
• Vệ sinh dụng cụ: Khử trùng dụng cụ cắt tỉa bằng cồn hoặc nước vôi để tránh lây lan nấm bệnh.

2. Biện pháp điều trị

• Loại bỏ bộ phận nhiễm bệnh: Cắt bỏ cành, lá, trái nhiễm bệnh nặng, thu gom và tiêu hủy xa vườn. Đốt hoặc chôn sâu để ngăn lây lan.
• Sử dụng thuốc sinh học: Phun chế phẩm chứa Trichoderma spp. (2-3 kg/ha) hoặc Bacillus subtilis để ức chế nấm gây bệnh, đặc biệt với thối rễ và thán thư.
• Sử dụng thuốc hóa học:
  • Thối rễ: Tưới gốc bằng thuốc chứa Metalaxyl hoặc Fosetyl-aluminium (0,2%) mỗi 10-15 ngày.
  • Thán thư và thối trái: Phun thuốc chứa Mancozeb hoặc Copper oxychloride (0,2%) khi phát hiện bệnh, lặp lại 2-3 lần, cách nhau 7-10 ngày.
  • Chảy gôm: Quét thuốc chứa Thiophanate-methyl lên vết bệnh sau khi cạo sạch gôm.
• Kỹ thuật sử dụng thuốc: Phun hoặc tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát, tuân thủ nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều, đúng thời điểm, đúng cách). Đảm bảo phun đều lá, thân, gốc cây.

Các biện pháp quản lý cần thực hiện đồng bộ, kết hợp giữa phòng ngừa và điều trị kịp thời để đạt hiệu quả cao. Nếu chậm trễ, bệnh dễ tái phát, gây thiệt hại kéo dài. Bà con nên theo dõi vườn thường xuyên, đặc biệt trong mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm, đảm bảo vụ mùa sầu riêng năng suất và chất lượng.

Những câu hỏi thường gặp

1. Làm thế nào để nhận biết sớm bệnh hại trên cây sầu riêng mà không cần dụng cụ chuyên biệt?

Quan sát rễ, lá, thân, trái; chú ý lá vàng, rụng sớm, rễ thối đen, trái có đốm nâu hoặc thối mềm, thân tiết gôm nâu. Kiểm tra vườn mỗi 5-7 ngày, đặc biệt mùa mưa, để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh.

2. Có thể sử dụng biện pháp dân gian nào để quản lý bệnh hại sầu riêng mà vẫn an toàn cho cây và môi trường?

Trộn vôi bột vào đất (100-150 kg/ha) để khử nấm. Phun dung dịch tỏi (1 kg tỏi giã nhuyễn, pha 10 lít nước) lên lá để hạn chế thán thư. Lặp lại sau 7-10 ngày, kết hợp vệ sinh vườn sạch sẽ.

3. Tại sao bệnh hại vẫn tái phát dù đã sử dụng thuốc hóa học, và làm thế nào để hạn chế tình trạng này?

Bệnh tái phát do sử dụng thuốc sai thời điểm, liều lượng không đủ, hoặc nấm kháng thuốc. Tuân thủ 4 đúng, kết hợp thuốc sinh học, cải tạo đất, vệ sinh vườn. Theo dõi vườn thường xuyên để xử lý kịp thời.

Kết luận

Bệnh hại sầu riêng là mối đe dọa lớn, nhưng bà con có thể quản lý hiệu quả nếu hiểu rõ đặc điểm, nguyên nhân và áp dụng các biện pháp khoa học. Từ vệ sinh vườn, cải tạo đất, sử dụng thuốc đúng cách đến chăm sóc cây hợp lý, mỗi bước đều góp phần bảo vệ cây sầu riêng, đảm bảo năng suất và chất lượng trái. Quản lý vườn khoa học, kết hợp phòng ngừa và điều trị kịp thời sẽ giúp bà con giảm thiểu thiệt hại, duy trì vụ mùa bền vững. Hãy áp dụng các biện pháp trên để bảo vệ vườn sầu riêng và tối ưu hóa hiệu quả canh tác!

Xem thêm tại Website N2 Agro